Nowotwór jelita grubego to w Europie drugi pod względem zachorowalności nowotwór złośliwy. Każdego roku taką diagnozę słyszy ponad 400 tysięcy mieszkańców tego kontynentu. Najczęściej są to mężczyźni. W ciągu ostatnich 35 lat ich odsetek, u którego stwierdza się nowotwór jelita grubego wzrósł o ponad 25% (!).
U kobiet wzrost ten jest znacznie mniejszy i wyniósł 6%. Przyczyna tak dużej różnicy nie jest znana. Wiadomo natomiast, że ponad 50% osób, u których stwierdzono raka jelita grubego prawdopodobnie umrze z powodu zbyt późnego zgłoszenia się do lekarza, czyli zbyt późno postawionej diagnozy.
Rak jelita grubego może się umiejscowić w każdej jego części, jednak najczęstsze lokalizacje to okrężnica i odbytnica. Przez naczynia krwionośne i chłonne może rozprzestrzenić się do innych narządów. Szczególnie narażona jest wątroba, ale przerzuty mogą być obecne także w płucach, mózgu, kościach, jajnikach i nadnerczach.
Przyczyn występowania raka jelita grubego jest kilka:
- czynniki genetyczne,
- czynniki środowiskowe:
- sposób odżywiania – dieta ubogoresztkowa, zawierająca duże ilości produktów wysokoprzetworzonych, tłuszczów zwierzęcych, krwistego, czerwonego mięsa, uboga w witaminy i składniki mineralne,
- palenie papierosów,
- brak aktywności fizycznej,
- przewlekłe zaparcia,
- wiek,
- zespoły polipowatości,
- nieswoiste zapalenia jelit.
Nowotwór jelita grubego, tak jak inne rodzaje nowotworów, rozwija się długo i podstępnie, nie dając niepokojących objawów. Pojawiają się one dopiero w jego zaawansowanej fazie. Objawy, które powinny zaniepokoić i zachęcić do wizyty u lekarza ze względu na możliwe powiązanie z rakiem jelita grubego to:
- krwawienie z odbytu,
- krew w stolcu lub pozytywny wynik badania na krew utajoną,
- nagła zmiana rytmu wypróżnień, biegunka na przemian z zaparciami,
- zmiana kształtu stolca,
- niedokrwistość, chudnięcie, osłabienie, większa męczliwość,
- występowanie gorączki,
- bóle w dolnej części brzucha, dyskomfort, nudności, wymioty, trudności w przełykaniu.
Jak uchronić się przed rakiem jelita grubego – czyli kilka słów o profilaktyce
Przede wszystkim należy zmienić nawyki żywieniowe. Urozmaicić dietę, włączyć do niej świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste pieczywo, makarony, grube kasze. Ograniczyć natomiast należy spożycie czerwonego mięsa na rzecz ryb i suchych nasion roślin strączkowych (soja, groch, fasola, soczewica itp.). Smażenie należy zastąpić pieczeniem, duszeniem, gotowaniem. Warto także ograniczyć picie alkoholu. Bezwzględnym zaleceniem jest rzucenie palenia. Czynnikiem bardzo korzystnym w profilaktyce wszystkich nowotworów jest regularna, umiarkowana aktywność fizyczna.
Profilaktyka nowotworów, szczególnie tych, które długo nie powodują żadnych objawów, jest szczególnie ważna w grupach ryzyka (wiek ok. 50 roku życia, nowotwory w rodzinie, stwierdzone stany przedrakowe, czy nieswoiste zapalenia jelit). W razie wystąpienia wymienionych wyżej objawów warto zatem wybrać się do lekarza, który skieruje na badania lub uspokoi. Strach nie jest tu najlepszym doradcą, ponieważ im później postawiona diagnoza, tym gorsze rokowania. Rak jelita grubego wykryty w jego wczesnej fazie to prawie 100% szansy na wyzdrowienie.
Diagnostyka i rozpoznanie
- Najprostszym badaniem jest test na krew utajoną w kale. Można go dostać w aptece i wykonać samodzielnie w domu. Wynik należy skonsultować z lekarzem.
- Badanie per rectum, czyli palcem przez odbytnicę. W ten sposób lekarz sprawdza ściany jelita. Pozwala ono znaleźć źródła krwawienia guzów.
- Kolonoskopia, która jest podstawą diagnostyczną (badanie profilaktyczne, z którego bezpłatnie mogą skorzystać osoby w wieku 50-65 lat bez objawów raka jelita grubego; osoby w wieku 40-65 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego), podczas której pobiera się wycinek jelita, który następnie poddawany jest badaniu histopatologicznemu.
- Inna metoda to wykonanie zdjęć radiologicznych z wlewem kontrastowym.
Rak jelita grubego – leczenie
Metoda leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. We wczesnej fazie rozwoju nowotwór wraz z przylegającymi węzłami chłonnymi jest najczęściej usuwany chirurgicznie. Inną metodą jest chemioterapia. Może być stosowana przed operacją – w celu zmniejszenia guza, po operacji – aby zniszczyć komórki rakowe, które rozprzestrzeniły się po organizmie przy przerzutach.
Rak jelita grubego to choroba, która występuje coraz częściej, zwłaszcza wśród mężczyzn. Jest podstępna, rozwija się przez długi czas, początkowo nie dając objawów. Wielu chorych, którzy odczuwają różne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego leczy się samodzielnie, bądź je lekceważy. Jedynie niewielki odsetek pacjentów decyduje się na wizytę u lekarza i sprawdzenie swoich obaw. Takie postępowanie zwiększa szanse na wczesne wykrycie i leczenie choroby, które powinno obejmować także zmianę diety i stylu życia.
Przeczytaj inne artykuły dietetyk Magdaleny Gałązka:
Najdziwniejsze diety świata
Przechowywanie żywności w lodówce
Marnowanie żywności
Czy warto jeść zupy?
mgr Magdalena Szuchnik -dietetyk kliniczny. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadziła edukację żywieniową pacjentów warszawskich szpitali. Biegle włada językiem angielskim także w zakresie dietetyki.