Każda osoba ma swój własny, naturalny rytm wypróżnień. Za normę przyjęło się wypróżnianie od trzech razy na tydzień do trzech razy dziennie. Znaczące zaburzenie defekacji (procesu oddawania stolca) w kierunku zmniejszenia częstotliwości może świadczyć o zaparciach. Kał wydalany jest z trudem, stolce są suche i twarde, a samo wypróżnienie powoduje ból. Dodatkowo pojawia się uczucie niepełnego wypróżnienia.
Na problemy z zaparciami narzeka obecnie co druga kobieta. To zdecydowanie częściej niż mężczyźni (co czwarty boryka się z zaburzeniami wypróżniania). Zaparcia spowodowane są zwolnieniem perystaltyki jelit –zmniejszeniem ruchu i spowolnionym przesuwaniem treści jelitowej. Zaparcia dotykają często osób starszych i kobiety w ciąży. Za zatwardzenie w ciąży odpowiedzialny jest wzrost stężenia progesteronu (hormonu ciążowego), który znacząco spowalnia pracę jelit. Mięśniówka jelit jest rozluźniona, a powiększająca się macica zmniejsza aktywność przewodu pokarmowego.
Skąd problemy z wydaleniem kału?
Należy podkreślić, że zaparcia to nie choroba. To stan gdy organizm wzbrania się przed pewnymi niepożądanymi zachowaniami. Często dotyczy to życia w permanentnym stresie lub złego stylu odżywiania. Osoby pracujące w stresowych warunkach często jedzą nieregularnie i w pośpiechu. Nieregularne jedzenie rozleniwia jelita. Pokarm zalega w przewodzie pokarmowym i fermentuje. Brzuch staje się wzdęty. Posiłkom spożywanym w pośpiechu towarzyszy połykanie nieodpowiednio pogryzionych, dużych kawałków jedzenia. Dodatkowo, ludzie żyjący w biegu nie zwracają uwagi na dietę, często stołując się w barach fast food. Pokarm powinien być spożywany o stałych porach, w spokoju i dokładnie przerzuty.
Dieta zapobiegająca zaparciom
Zaparcia często towarzyszą osobom, których dieta obfituje w pokarmy ciężkostrawne, z dużą ilością węglowodanów lecz małą błonnika. Dieta powinna być zbilansowana. Najważniejszymi sprzymierzeńcami regularnych wypróżnień są błonnik i woda. Błonnik (włókno pokarmowe) to produkt pochodzenia roślinnego, nie ulegający trawieniu. W jelitach działa jak szczotka –zmiata resztki jedzenia i ułatwia ich pasaż przez jelito. Aby urozmaicić jadłospis w błonnik wystarczy do diety wprowadzić warzywa, owoce (również suszone) oraz pełnoziarniste produkty zbożowe –bułki grahamki, razowy makaron oraz gruboziarniste kasze. Błonnik zwiększa objętość stolca i go zmiękcza. Dzieje się tak poprzez zdolność włókna pokarmowego do wchłaniania wody. Ważne jest aby przy zwiększonym spożyciu produktów z błonnikiem pamiętać o większej podaży wody (ok. 2-2,5 litra dziennie). W przeciwnym wypadku uzyskamy odwrotny skutek –wzmożenie zaparć. Organizm nieprzyzwyczajony do błonnika może reagować na jego większe ilości gazami i wzdęciami. Błonnik należy do diety wprowadzać stopniowo.
Wspaniale działają także przetwory mleczne. Kefiry, maślanki i jogurty dzięki zawartości dobroczynnych bakterii kwasu mlekowego, wzmacniają pasaż jelitowy. Chronią też przewód pokarmowy przed chorobotwórczą mikroflorą, która towarzyszy uporczywym zaparciom. To naturalne probiotyki.
Czego nie jeść?
Dobrze jest ograniczyć słodycze. Mają one działanie zapierające, zwłaszcza gdy obecna jest w nich czekolada. Zapierająco działają również banany, borówki, kakao oraz mocna herbata i kawa. Niektórzy mogą się sprzeciwiać, gdyż kawa powoduje u nich niemal natychmiastową chęć do wypróżnienia. Kawa i czarna herbata działają odwadniająco. U osób, które spożywają je w dużych ilościach jednocześnie nie przyjmując odpowiedniej ilości wody, mogą prowadzić do zaparć.
Wspomagająco przy zaparciach działa aktywność fizyczna. Stała dawka ruchu służy pozytywnie organizmowi gdyż zwiększa przepływ krwi. Siedzący tryb życia rozleniwia jelita. Warto wprowadzić regularną dawkę ruchu i aktywnie odpoczywać.
Trening defekacyjny
Przy nawykowych zaparciach stosuje się również „trening defekacyjny”. Polega on na codziennym ćwiczeniu, a właściwie udawaniu, oddawaniu stolca o jednej porze. Najlepiej jest trenować zawsze rano, tuż po przebudzeniu i pionizacji ciała. Wtedy jelita zostają naturalnie pobudzane do ruchu, zwiększa się nacisk na masy kałowe. Należy napierać na jelita jak przy prawdziwym wypróżnieniu, nawet jeśli do niego nie dojdzie. Organizm zostaje przeprogramowany na nowy rytm wypróżnień. Na początku, gdy zaparcia są zdecydowanie uporczywe, przy treningu można użyć łagodnych środków wspomagających wypróżnianie np. czopki glicerynowe czy herbatki ziołowe.
Zaparcia należą do najczęstszych zaburzeń pracy przewodu pokarmowego. Nieleczone często prowadzą do żylaków odbytu. Uporanie się z zaparciami nie jest trudne, chyba że ich przyczyna tkwi gdzieś głębiej. Do poważnych przyczyn zaparć zaliczyć można nowotwory jelita grubego lub niedrożność jelit. Schorzenia te wymagają konsultacji z lekarzem.
