Duża część przypadków wykorzystywania seksualnego dzieci ma miejsce w ich najbliższym otoczeniu. Często sprawca jest dobrze znany dziecku. Łączy ich powinowactwo rodzinne lub związek emocjonalny. Współżycie seksualne z osobą spokrewnioną nazywa się kazirodztwem. Jest to charakterystyka ogólna. W szerszym pojęciu kazirodztwem określa się wszystkie zachowania i kontakty nacechowanie erotyczni pomiędzy ofiarą a osobą z nią spokrewnioną.
Mało znanym społecznie zjawiskiem jest przemoc seksualna kobiet wobec dziecka. Sprawczyniami często są kobiety zamężne i samotnie wychowujące dzieci. Średni wiek sprawczyń pedofilii to 30-40 lat. Liczba ofiar oraz różnica wieku między ofiarą a sprawcą są niższe niż w przypadku wykorzystywania seksualnego przez mężczyzn. Wśród ofiar częściej preferowana jest płeć męska. Sposób działania kobiet-sprawczyń różni się od męskiego modelu postępowania. Jako metodę częściej stosują perswazję oraz nagradzanie. Przemoc fizyczna i agresja są rzadsze w tej grupie sprawców. Znęcanie się zastępowane jest przez nakłanianie i wręczanie nagród za posłuszeństwo.
Skutki wykorzystywania nie są tak trwałe jak w przypadku sprawstwa mężczyzn. Ryzyko traumy oceniane jest na mniejsze. Motyw sprawstwa często ma charakter inny niż seksualny. Do powodów działania zaliczyć można chęć rozładowania napięcia, obniżenie lęku i chęć poczucia bezpieczeństwa. Kobiety tłumaczą czyny pragnieniem ochrony dziecka. Ich ofiarami są najczęściej dzieci do 5 roku życia i w wieku 7-14 lat.
Według Beisert kobiety występują jako sprawczynie wykorzystywania seksualnego nieletnich o wiele rzadziej niż mężczyźni. Jeżeli spojrzy się na dane statystyczne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych USA kobiety nie stanowią nawet 1% ogółu przestępców seksualnych. Gdy szacunek opiera się na wynikach badań naukowych to 58% przypadków wykorzystywania seksualnego dzieci spowodowanych jest przez kobiety. Rozbieżność powyższych wyników może być spowodowana specyficznym rodzajem działania kobiet-sprawców. Inne badania dotyczące częstości sprawstwa kobiet w wykorzystywaniu seksualnym wskazują na ich udział w 10-20% wszystkich przypadkach pedofilii. W porównaniu z udziałem mężczyzn ilość kobiet jako sprawczyń jest niewielka, ale istotna statystycznie. Statystyki sądowe oceniają częstość sprawstwa kobiet na 1% wśród sprawców wykorzystywania seksualnego. Należy jednak zaznaczyć, że zjawisko to jest często ukrywane i dane statystyczne są zaniżone. Dodatkowo kobiety mogą wykorzystywać więcej niż jedno dziecko. Związki seksualne typu matka-syn stanowią 10% spośród wszystkich związków kazirodczych. Ustępują tym samym kontaktom między rodzeństwem i związkom typu ojciec-córka. Według Pospiszyl kontakty seksualne matka-córka stanowią 1,5-2% wszystkich stosunków kazirodczych i są najczęstszą formą pedofilii homoseksualnej kobiet.
Spośród kobiet-sprawczyń wyróżnia się altruistki (w tym „nauczycielki miłości” i „symbiotyczne opiekunki”), współsprawczynie i sprawczynie psychotyczne, agresywne. Najczęstszy model stanowią altruistki. W ich mniemaniu, to co czynią służy dobru dziecka. Chcą wprowadzać chłopca w dorosłe życie. Pragną przełamać lęki dziecka co do tożsamości płciowej lub sprawności seksualnej. Kobiety te są nadopiekuńcze, mają skłonności narcystyczne. W systemie rodzinnym pełnią dominującą rolę. Jako „nauczycielki miłości” nie są biologicznymi matkami dziecka. To konkubiny ojca, koleżanki rodzica lub opiekunki. Swoje działania traktują jako rodzaj eksperymentu, który sprawia chłopcu przyjemność. Od ofiary oczekują wdzięczności za otrzymaną korzyść. Same silnie uzależniają się takiego związku. Gdy sprawczynią jest matka, określa się ją jako „symbiotyczną opiekunkę”. Ten rodzaj sprawczyń działa z przekonaniem, że spółkowanie z synem jest rodzicielskim obowiązkiem. Kontakty seksualne mają chronić dziecko przed złym towarzystwem lub oszczędzić czas poświęcony na poszukiwanie przyjaźni. Zwykle zaczynają się we wczesnym dzieciństwie jako forma rozładowania napięcia psychicznego w sytuacji stresogennej np. napięcia powstałego na skutek nieświadomej erekcji u chłopca. Czasami w ten sposób rekompensują mu stratę bliskiej osoby lub niepowodzenia szkolne. Kobiety te chcą być pierwszymi największymi miłościami swoich synów. W rzeczywistości uzależniają ich od siebie, utrudniając wejście w dorosłe życie.
Współsprawczynie to kobiety powielające zachowania jakich doświadczały w dzieciństwie, będąc ofiarami wykorzystywania seksualnego, często o charakterze kazirodczym, gdzie z powodu patriarchalnego modelu rodziny nie były chronione przez matkę. Wychowywane w ten sposób boją się mężczyzn, jednocześnie oczekując z ich strony opieki i ochrony. Jako osoby dorosłe poszukują partnerów dominujących, którym nie potrafią się przeciwstawić. Są uzależnione od mężczyzn, zrobią wszystko by zatrzymać ich przy sobie, dlatego wyrażają zgodę na współżycie partnera z córkami. Cechuje je niski iloraz inteligencji i zaburzona samoocena. Są niedojrzałe emocjonalnie. Według Mathews ten rodzaj nadużyć występuje częściej w relacjach homoseksualnych, a ich inicjatorem jest głównie mężczyzna. Kobiety z tej grupy nie działają w samotności. Ich czyny powodowane są naciskiem mężczyzn, którzy są obecni podczas wykorzystywania dziecka. Kobieta jest pasywna, ujawnia cechy depresji. Jednak, to ją dzieci oskarżają za wyrządzoną krzywdę, a nie inicjatora wykorzystywania. Między dziećmi a matką utrzymany jest stan wrogości. Z tego powodu ten rodzaj sprawczyń stanowi największą liczę kobiet skazanych za paserstwo w przestępstwach seksualnych.
Kobiety psychotyczne pochodzą z rodzin, gdzie kazirodztwo obejmowało wielu członków rodziny, a wykorzystywanie seksualne miało charakter permanentny, do okresu dojrzewania. Podczas aktu pedofilii grają rolę swojego kata, łącząc przemoc fizyczną z agresją i zaniedbaniem. Ofiary traktują jak narzędzie zemsty za wyrządzone im krzywdy. Zdarza się, że koncentrują się na dzieciach ich sprawców. Kobiety te często owładnięte są manią prześladowczą. Mają problem z kontrolowaniem emocji.
Artykuł jest zmodyfikowanym fragmentem pracy „Wykorzystywanie seksualne nieletnich. Obraz pedofilii w oczach Polaków”.
Przeczytaj również:
Kim są sprawcy wykorzystywania seksualnego?
Czym jest pedofilia?
Pedofilia w internecie