Skóra noworodków i niemowląt jest cienka, delikatna, gładka, miękka, elastyczna i niezniszczona przez działanie czynników zewnętrznych. Można powiedzieć, że jest idealna. Ze względu na neutralne pH, skóra dziecka narażona jest jednak na działanie czynników sprzyjających wysuszeniu, podrażnieniom i zakażeniu, wymaga więc szczególnej troski.
Skóra noworodka stanowi jeden z najważniejszych narządów zmysłów. Sprawia, że dziecko intensywniej odbiera świat. Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jakich zmian możemy spodziewać się na skórze malucha i jak je pielęgnować.
Rumień toksyczny (rumień noworodkowy)
Jest to najczęstsza zmiana na skórze noworodków. Pojawia się on na skórze dużego odsetka maluchów, najczęściej w ciągu 48h po urodzeniu. Im niższy jest tydzień urodzeniowy ciąży i im mniejsza jest masa noworodka po urodzeniu, tym większe jest prawdopodobieństwo, że rumień wystąpi.
Ma on postać zaczerwienionych pól ze zmianami o charakterze grudkowym. Najczęściej są to biało-żółte lub białe grudki na podłożu rumieniowym, wielkości wielkości 1-3 mm. U niektórych dzieci pojawiają się tylko duże grudki, rumieniowe nieregularne plamy lub plamisty rumień.
Rumień noworodkowy występuje zazwyczaj na tułowiu i klatce piersiowej, ale może dotyczyć każdej części ciała (z wyjątkiem dłoni i stóp). Zmiany rumieniowe mogą występować nawet na mosznie!
Ważną informacją dla rodziców jest to, że rumień to stan przejściowy, a pielęgnowanie polega na utrzymywaniu skóry noworodka w czystości. Często zalecana jest też kąpiel w nadmanganianie potasu lub w odpowiednio przygotowanym krochmalu.
Przyczyny rumienia toksycznego nie są do końca znane. Istnieje kilka hipotez. Pierwsza z nich mówi o tym, że rumień to ostra skórna reakcja-przeszczep przeciwko gospodarzowi, wyzwalana przez matczyne limfocyty, które przechodzą przez łożysko krótko przed porodem lub w czasie porodu. Inne hipotezy mówią o tym, że może być on wywołany przez egzotoksyny, lub być skutkiem upośledzonej funkcji jelit z powodu niestrawności.
W skrócie dla rodziców: rumień noworodkowy to stan przejściowy, nie należy się go bać, a jedynie dbać o to, aby skóra dziecka była odpowiednio wietrzona i czysta.
Dyschromia arlekina
„Arlekinowe” zmiany barwy skóry noworodka występują rzadko. Czasami widoczne są około 10.doby życia dziecka. Najczęściej występują u noworodków z niską masą urodzeniową ciała.
Dyschromia „arlekina” jest to zmiana zabarwienia skóry pomiędzy podłużnymi częściami ciała noworodka. Podział barw przebiega wzdłuż linii środkowej ciała. Gdy dziecko zostaje ułożone na boku, górna część ciała przybiera blady odcień, natomiast dolna staje się bardziej czerwona. Zmiany te nie dotyczą błon śluzowych!
Stan ten jest przemijający, trwa od trzydziestu sekund do nawet dwudziestu minut. Charakterystyczne jest to, że gdy dziecko zostaje ułożone na drugim boku następuje odwrócenie barw, a znika podczas płaczu dziecka lub kiedy się ono porusza.
Przyczyna tego zjawiska nie jest wyjaśniona, ale najprawdopodobniej wynika z niedojrzałości mechanizmów, które regulują grę naczynioruchową.
Sinica kończyn
Sinica jest to niebieskawe lub purpurowe zabarwienie skóry lub błon śluzowych , wywołane obecnością nadmiernej ilości odtlenowanej hemoglobiny we krwi. W sinicy obwodowej obserwuje się niebiesko czerwone zabarwienie na kończynach, jednak język ma prawidłowy, różowy kolor.
Sinica obwodowa jest objawem, który może występować także u zdrowych noworodków. Ograniczona jest do dłoni i stóp, sporadycznie do okolicy wokół ust. Zazwyczaj u małych zdrowych dzieci mogą wystąpić chwilowe, nieznaczne zmiany zabarwienia skóry wokół ust i nosa (kolor szaro-niebieskawy lub szaro-zielony), pojawiające się po płaczu, chłodnej kąpieli, a także w rezultacie odruchowego skurczu drobnych tętniczek. Nieznaczna sinica wokół ust może występować u zdrowych noworodków przez pierwsze 48h życia. Stan dziecka jest wtedy dobry i nie wymaga leczenia.
Ważne jest jednak, że sinica kończyn może być także objawem zakażenia lub wstrząsu oraz nadmiernego zużycia tlenu w organizmie. Skóra jest wtedy zimna i źle ukrwiona. Noworodek przejawia wtedy jednak również inne, dodatkowe objawy chorobowe.
Potówki
Potówki występują u około 40% noworodków w pierwszych tygodniach życia. Są rezultatem zatrzymania wydzielania potu i wynikają z zaczopowania niedojrzałych przewodów potowych. Czynnikiem, który usposabia do powstania potówek jest skłonność do przegrzewania dzieci w wilgotnych warunkach poprzez nieprzewiewane ubrania, choroby przebiegające z gorączką lub zwiększone nasłonecznienie.
Potówki zwykłe to zmiany najbardziej powierzchowne; bezobjawowe, przezroczyste, łatwo pękające pęcherzyki o średnicy 1-2mm. Często spotykane są u wcześniaków.
Najczęstszym miejscem, gdzie można znaleźć potówki jest twarz, szyja, tułów, okolica okołopieluszkowa i skóra owłosionej głowy. Każdy z pęcherzyków potówki rozwija się w ciągu 12-14godzin i pęka , czemu towarzyszy delikatne złuszczenie.
Potówki czerwone są zmianami skórnymi usytuowanymi głębiej. Składają się z małych rumieniowych grudek lub grudko pęcherzyków o średnicy1-4mm. Często z pęcherzykiem na szczycie i swędzące. Może pojawić się wokół nich zapalna obwódka. Potówki te najczęściej są liczne, symetrycznie rozmieszczone, a ich lokalizacja to skóra owłosionej głowy, szyja, tułów. Często są to też miejsca narażone na ucisk i ocieranie, takie jak kark, tali, pachwiny, nadgarstki, ramiona, dół pachowy, podkolanowy, czy plecy dziecka leżącego nieruchomo. Zmianom tym towarzyszy swędzenie i pieczenie.
Potówki czerwone występują z reguły na skutek nieprawidłowej pielęgnacji i higieny. Często po miejscowym stosowaniu oliwki, a także u dzieci otyłych lub silnie pocących się.
Potówki krostkowate to odmiana potówek czerwonych. Pojawiają się wtedy, gdy pęcherzyk przekształca się w powierzchowną krostę w której stwierdza się patogenne szczepy gronkowca. Najczęściej spotykane są w klimacie gorącym lub w przypadku stosowania zamkniętych opatrunków i maści.
Potówki głębokie występują rzadko u noworodków. Towarzyszą najczęściej potówkom czerwonym.
Pielęgnacja dziecka u którego wystąpiły potówki ma polegać przede wszystkim na:
- usunięciu przyczyn wywołujących nadmierne pocenie się (np. obniżenie temperatury w pomieszczeniu, zmniejszenie ilości warstw odzieży, leki obniżające gorączkę)
- kąpielach z zastosowaniem delikatnego mydła
- niestosowaniu oliwek
- stosowaniu obojętnego pudru płynnego (często łagodzi on objawy)
- przemywaniu pojedynczych zakażonych potówek wodą, a następnie wacikiem nasączonym 70% spirytusem
- w przypadku potówek zakażonych, stosowaniu środków przeciwbakteryjnych i przeciwdrożdżakowych
Bociani dziób
Ta zmiana to czerwona lub różowa plama, spowodowana miejscowym rozszerzeniem naczyń, najczęściej zlokalizowana na brzegach górnych powiek, na czole nad nasadą nosa, na górnej wardze lub na granicy głowy i karku. Plama ta nie jest zaraźliwa ani nie wymaga leczenia. Znika samoistnie w ciągu pierwszego roku życia dziecka, czasem nieco później.
Wokół tej zmiany skórnej narodziło się wiele legend ludowych. Niektóre mówią, że jest to pozostałość po niesieniu dziecka przez bociana, inne, że w tym miejscu bocian je uszczypnął. O plamkach na powiekach mówi się jako o „pocałunku anioła”.
Dla rodziców najważniejsze jest to, że „bociani dziób” nie pozostaje na skórze na zawsze.
Zmiany na skórze noworodka – plamy mongolskie
„Plamy mongolskie” są to bladoniebieskie, sinawe plamy, występujące w dolnej części pleców, w okolicy pośladków oraz na zewnętrznych powierzchniach dłoni i stóp. Nazwa wywodzi się stąd, że najczęściej zmiany te zauważyć można u noworodków o śniadej karnacji. Znikają samoistnie około piątego roku życia.
Powyżej przedstawiono wybrane zmiany skórne występujące u noworodków. Większość zmian ustępuje samoistnie i nie zagraża zdrowiu dziecka. Jeśli jednak jesteś rodzicem, a skóra noworodka niepokoi Cię, lepiej skonsultuj się ze specjalistą- pediatrą lub położną.
Marlena Roszkowska –położna. Ukończyła studia magisterskie na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej zawodowe zainteresowania to przede wszystkim porody domowe, położnictwo naturalne oraz społeczna i zawodowa pozycja położnych w Polsce. Obecnie pracuje w Klinicznym Oddziale Neonatologii w szpitalu im. Orłowskiego w Warszawie.
2 komentarze
Kochane mamy! Nie wyciskajcie potówek!
Koleżanki wnuk cierpiał na tzw. obraz arlekina (skórę arlekina, dyschromia arlekina czy inaczej). Urodził się przedwcześnie, był malutki, zdecydowanie mniejszy od innych noworodków jakie widziałam. Ta dyschromia występowała tylko w szpitalu, na oddziale, w domu nie było już po niej śladu. Chłopiec gdy leżał to miał czerwone nóżki, a rączki blade jak ściana, wszyscy bali się, że to jakieś niedotlenienie czy sinica. Przeszło samo, bez leczenia.