Zmiany skórne w AZS

Zwiększające się zanieczyszczenie środowiska,  rozwój technologii przemysłowych oraz mechanizacja przyczyniły się do dwukrotnie częstszego występowania Atopowego Zapalenia Skóry (AZS) niż ćwierć wieku temu. Stan zapalny skóry obejmuje naskórek oraz skórę właściwą. AZS jest chorobą świądową o przebiegu ostrym lub przewlekłym.

Atopowe Zapalenie Skóry jest jedną z najczęstszych chorób alergicznych skóry. Przebiega długotrwale, często nawraca i współwystępuje z innymi chorobami atopowymi. Etiologia choroby nie jest do końca poznana. Zdarza się, że cierpi na nią wielu członków rodziny, co świadczy o prawdopodobnym genetycznym podłożu. W patomechanizmie choroby rolę odgrywają przeciwciała IgE przeciw alergenom pokarmowym i wziewnym, a także upośledzone funkcje obronne naskórka. U 30-50% chorych z AZS występują objawy kataru siennego i astmy oskrzelowej.

Objawy AZS

Charakterystycznym elementem AZS jest świąd skórny. Dodatkowo, u 90% chorych obserwuje się występowanie gronkowca złocistego na powierzchni skóry. Bakteria wytwarza toksyny, które mogą nasilać stan zapalny.  W 60% przypadków odnotowuje się wczesne wystąpienie objawów, a u 30% już  w okresie niemowlęcym, w pierwszym półroczu życia.  Wyprysk, grudki i przeczosy dotyczyć mogą całego ciała, towarzyszyć im może odczynowe powiększenie węzłów chłonnych pachowych, pachwinowych  lub szyjnych.

Ze względu na umiejscowienie zmian skórnych związanych z AZS, wyróżnia się trzy odmiany choroby, występujące u osób dorosłych, dzieci i niemowląt. Gdy pierwsze objawy choroby rozpoznane zostają  u dzieci do 5. roku życia, zmiany skórne lokalizują się zwykle na zgięciach łokciowych i podkolanowych. Na naskórku uwidaczniają się grudki, niekiedy nadżerki i strupy. Dzieciom świąd skórny może utrudniać sen. U osób w wieku pomiędzy 6 a 20 lat wykwity skórne mają postać grudek, nadżerek, suchych lub wilgotnych strupów, z przeczosami. Obejmują najczęściej grzbiet dłoni i stóp oraz twarz.

Zmiany skórne AZS – leczenie

Dobór sposobu leczenia powinien być przeprowadzany indywidualnie. W leczeniu uwzględnia się towarzyszące choroby atopowe oraz rozległość zmian skórnych. Podstawą do rozpoczęcia leczenia AZS jest kliniczna diagnoza alergenów oraz ich eliminacja z otoczenia osoby chorej. Po wykryciu swoistych alergenów (w testach punktowych lub w badaniu przeciwciał w surowicy krwi) rozważa się potrzebę odczulania. Leczenie farmakologiczne najczęściej opiera się na preparatach antyhistaminowych (inhibitorach receptorów H1), zwłaszcza przy nawrotowym charakterze choroby. Przy nasilonym świądzie skórnym stosowane są również hydroksyzyna lub relanium, działające na receptory H2. Kortykosteroidy mają zastosowanie w przypadku rozległych zmian. Należy mieć jednak na uwadze, że szyba poprawa wyglądu skóry wiąże się z nawrotem zmian po zmniejszeniu dawki lub odstawieniu leków.

W przypadku ciężkiego stanu zapalnego w przebiegu AZS konieczna może być antybiotykoterapia.

Leczenie zewnętrzne zmian skórnych

Skóra osób z AZS jest wyjątkowo wrażliwa i podatna na wysuszenie, przez co obniżona zostaje naturalna bariera ochronna. Proces ten zależny jest od niedostatecznej syntezy lipidów w warstwie rogowej, obniżonej ilości ceramidów oraz niedostatecznej ilości naturalnego czynnika nawilżającego. Zaburzenia te sprzyjają wnikaniu alergenów z otoczenia przez skórę, przyczyniając się do rozwoju alergii atopowej lub kontaktowej

Leczenie zewnętrzne zmian skórnych w AZS polega na stosowaniu maści lub kremów zawierających kortykosterydy, o długotrwałym działaniu. Siła preparatu jest stopniowana, stosownie do czasu leczenia i osiąganych efektów. Kortykosterydy łatwo przenikają przez fosfolipidową błonę komórkową, łagodzą świąd i działają przeciwwysiękowo. Stosuje się je na ograniczonej miejscowo powierzchni, przez krótki czas. Negatywne działanie kortykosterydów na skórę wiąże się z powodowaniem odbarwień i przebarwień, trwałym rozszerzeniem krwionośnych naczyń podskórnych oraz miejscowym zaburzeniem odporności skóry, powiązane z infekcjami bakteryjnymi lub grzybiczymi.

Równocześnie, wraz z terapią zewnętrzną, zaleca się delikatne mycie skóry emolientami oraz nawilżanie bądź natłuszczanie balsamami zawierającymi mocznik w czasie 3-5 minut po kąpieli. Takie działanie ma na celu poprawę nawilżenia skóry przez zatrzymywanie wody w naskórku, ograniczenie wysychania skóry i odbudowę bariery ochronnej. Emolienty powinny być stosowane 2-3 razy dziennie.

W okresie jesienno-zimowym przydatna może okazać się terapia sztucznymi źródłami światła. Zauważono, że latem, gdy promieniowanie słoneczne jest nasilone, objawy AZS łagodnieją lub ustępują. Fototerapia powinna być ograniczana u osób z barwnikowymi zmianami skórnymi.

Wypryski skórne w AZS nasilają się w przypadku kontaktu z detergentami, przewlekłego stresu, długotrwałego przebywania w pomieszczeniach klimatyzowanych lub silnie ogrzewanych. Nadmierne pocenie się sprzyja powstawaniu wyprysków. Z tego względu latem zaleca się noszenie przewiewnej odzieży bawełnianej.