Spirala antykoncepcyjna

Wkładka wewnątrzmaciczna (spirala antykoncepcyjna) (IUD –Intrauterine Device) jest metodą antykoncepcji odpowiednią dla kobiet  będących w stabilnych związkach partnerskich oraz zdecydowanych na nieposiadanie kolejnego dziecka. Stosunek długości okresu użytkowania do ceny wkładki wewnątrzmacicznej jest korzystny, stąd wiele zwolenniczek tej metody antykoncepcji.

Popularność wkładek wewnątrzmacicznych (tzw. kształtek, spirali) rośnie znacząco wśród kobiet w wieku 35-40 lat, zwłaszcza gdy poszukują one pewnej i trwałej metody antykoncepcji. Zaleca się stosowanie IUD u kobiet, które rodziły i nie planują potomstwa, w tym również dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Ważne jest aby kobiety stosujące wkładkę wewnątrzmaciczną posiadały stałego partnera, gdyż ta forma antykoncepcji nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Metodę uznaje się za bezpieczną dla kobiet karmiących (założenie wkładki może nastąpić już po trzech miesiącach od porodu). Wkładka wewnątrzmaciczna jest dobrą alternatywą dla doustnej antykoncepcji hormonalnej. Mogą ją stosować kobiety palące papierosy, z nadciśnieniem tętniczym i/lub powyżej 35. roku życia, co jest przeciwwskazane przy hormonalnej antykoncepcji.

Założenie IUD nie jest zabiegiem skomplikowanym. Lekarz instaluje wkładkę w gabinecie ginekologicznym, pod kontrolą ultrasonografu. Wcześniej przeprowadzany jest dokładny wywiad oraz badanie ginekologiczne. Wkładkę najczęściej zakłada się w okresie, kiedy kobieta miesiączkuje. W początkowych dniach cyklu szyjka macicy jest delikatnie rozwarta, co ułatwia wsunięcie IUD do wnętrza macicy. Skuteczność antykoncepcyjna wkładki jest wysoka, wg wskaźnika Pearla wynosi poniżej 1. Działanie zapobiegające ciąży utrzymuje się przez cały cykl i trwa, w zależności od rodzaju wkładki, 5 do 10 lat. Wkładki wewnątrzmaciczne wykonane są z plastikowego, elastycznego materiału obojętnego dla organizmu, z ramionami w kształcie litery T oraz zakończonego niteczkami (te wychodzą poza szyjkę macicy). Wkładka może być wyposażona w aktywny środek zapobiegający ciąży (miedź lub gestageny). Sama instalacja wkładki powoduje powstanie miejscowego, jałowego (bezbakteryjnego) stanu zapalnego ze zwiększeniem ilości leukocytów, co również utrudnia zajście w ciążę. Ramiona wkładki mechanicznie blokują dostęp plemników do jajowodów.

Istnieje kilka typów IUD:

• Wkładki obojętne –bez dodatkowego środka aktywnego. Działają na zasadzie wyłącznie mechanicznej. Obecnie rzadko stosowane, ze względu na mniejszą skuteczność antykoncepcyjną.
• Wkładki zawierające miedź –tworzą rodzaj pola elektromagnetycznego. Jony miedzi wykazują działanie plemnikobójcze, zwalniają ruch plemników, blokują receptory progesteronowe w endometrium. Wkładka z miedzią przyspiesza transport jajowodowy komórki jajowej. Przed instalacją zalecany test w kierunku zakażenia chlamydiozą.
• Wkładki hormonalne z gestagenem –zawierają lewonorgestrel, powodują zmiany w endometrium uniemożliwiające implantację zapłodnionej komórki jajowej. Wpływają na śluz szyjowy zagęszczając go i utrudniając przemieszczanie się plemników. Powoduje wzrost produkcji substancji hamującej wiązanie komórki jajowej i plemnika. Można je stosować u kobiet młodych i nieródek. W przypadku kobiet stosujących wkładkę hormonalną możliwe jest całkowite (ale odwracalne) zahamowanie miesiączkowania.

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie antykoncepcji, wkładka domaciczna z miedzią nie powinna być stosowana u kobiet, które jeszcze nie rodziły oraz u tych, które noszą chorobę przekazywaną drogą płciową. Nieródki z założoną wkładką wewnątrzmaciczną narażone są na infekcje wstępujące, które mogą zaburzać płodność. Kobietom nierodzącym poleca się wkładki progestagenowe. Stanowisko poparte jest przez WHO –Światową Organizację Zdrowia oraz Amerykańskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, które dopuszczają stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej u młodych nieródek.

Nie zaleca się instalacji wkładki wewnątrzmacicznej u kobiet z obecnym lub niedawno przebytym zapaleniem narządów miednicy mniejszej, wadami anatomicznymi macicy (m.in. przegroda macicy, macica dwurożna, mięśniaki macicy), przy nadżerce szyjki macicy lub z krwawieniami o nieznanej etiologii. IUD nie zakłada się u kobiet z podejrzeniem ciąży lub z ciążą ektopową w wywiadzie.  Przeciwwskazaniem do tej formy antykoncepcji jest także utrzymująca się niedokrwistość.

Powikłania po instalacji IUD w macicy zdarzają się rzadko, zwykle ustępują po trzech miesiącach od wykonania zabiegu. Wśród objawów niepożądanych występujących po założeniu wkładki wewnątrzmacicznej wymienia się obfite krwawienia miesiączkowe, występowanie krwawień międzymiesiączkowych oraz intensywniejsze bóle miesiączkowe. Symptomy te występują rzadziej wśród kobiet z wkładkami hormonalnymi. Ryzyko wysunięcia się wkładki jest niskie, wynosi 2 na 100 przypadków. Wkładka może się także przemieścić do jamy brzusznej powodując trudne do zidentyfikowania bóle. Niepowodzenia związane z tą formą antykoncepcji są niezwykle rzadkie, częstsze w przypadku wykładki wewnątrzmacicznej z miedzią, zwykle związane z nieprawidłową instalacją lub niedostosowaniem metody do kobiety.

Instalacja wkładki w przypadku wczesnej ciąży ma działanie poronne. IUD można zastosować w okresie do 4 dni po niezabezpieczonym stosunku jako forma antykoncepcji postkoitalnej. W przypadku, kiedy kobieta zajdzie w ciążę pomimo zainstalowanej wkładki wewnątrzmacicznej, dąży się do usunięcia IUD ze względu na ryzyko rozwoju infekcji oraz poronienia. Jeśli zarodek rozwija się poniżej ramion wkładki, a sama wkładka jest umiejscowiona prawidłowo, to nie ma potrzeby usuwania wkładki. Rozwój ciąży i położenie IUD muszą być okresowo kontrolowane.

Przeczytaj o innych metodach antykoncepcji:
Antykoncepcja w zastrzyku
Podwiązanie jajowodów
Plastry antykoncepcyjne
Pierścień dopochwowy
Prezerwatywa dla kobiet
Pigułka antykoncepcyjna dla kobiet karmiących piersią
Antykoncepcja po stosunku