Przedwczesny wytrysk – nie tylko moment!

Przedwczesny wytrysk (PW) jest najczęstszym zaburzeniem funkcji seksualnych u mężczyzn poniżej 60. roku życia. Jednakże jest to jedna z najrzadziej diagnozowanych i leczonych męskich dolegliwości.

Co 5. mężczyzna skarży się na przedwczesny wytrysk. W Polsce może to być około 4 milionów osób. Jest to problem medyczny, który może być powodowany przez różne czynniki. Na przedwczesny wytrysk składają się trzy elementy: krótki czas do wytrysku, brak lub niewielka kontrola nad wytryskiem oraz odczuwana frustracja i stres.

Prawidłowa odpowiedź seksualna u mężczyzny to proces rozpoczynający się stymulacją seksualną, a kończący wytryskiem. U mężczyzn cierpiących z powodu przedwczesnego wytrysku cała sekwencja wytrysku jest istotnie skrócona. Pojawia się on szybciej i jest poddany mniejszej kontroli niż w przypadku mężczyzn bez PW. W praktyce faza podniecenia jest bardzo szybka, z prawidłową erekcją, krótkim okresem plateau, szybkim wytryskiem i orgazmem.

Definicje i epidemiologia

Międzynarodowe Towarzystwo Medycyny Seksualnej (ISSM) zdefiniowało pierwotny PW jako:

1. Czas opóźnienia wytrysku wynoszący ok. 1 minuty – wytrysk występujący zawsze lub prawie zawsze przed lub w ciągu około minuty od penetracji pochwy
2. Brak kontroli nad wytryskiem – brak możliwości opóźnienia wytrysku podczas każdej lub prawie każdej penetracji pochwy
3. Uczucie frustracji – negatywne skutki w sferze osobistej, takie jak napięcie, niepokój, frustracja i/lub unikanie bliskości intymnej

Czas IELT (ang. intravaginal ejaculation latency time) – to czas od penetracji pochwy do wytrysku wynoszący ok. 1 minuty zgłaszany jest przez ok. 90% mężczyzn cierpiących na pierwotny PW, a 10% zgłasza IELT od 1 do 2 minut. IELT ma bezpośredni wpływ na poczucie kontroli nad wytryskiem, ale bezpośrednio nie wpływa na satysfakcję lub poczucie frustracji. Czas IELT jest zdecydowanie krótszy u mężczyzn z przedwczesnym wytryskiem w porównaniu do mężczyzn bez PW (średni IELT 1,8 dla mężczyzn z PW i 7,3 dla mężczyzn bez PW).

Poziom kontroli nad wytryskiem jest związany z tym, czy mężczyzna odczuwa negatywne konsekwencje związane z przedwczesnym wytryskiem, takie jak: niska satysfakcja ze współżycia i osobiste cierpienia związane z wytryskiem.

Rodzaje przedwczesnego wytrysku:

1. Pierwotny PW (permanentny) – występuje już od pierwszego (lub jednego z pierwszych) doświadczenia seksualnego; trwa przez całe życie, może pogarszać się z wiekiem; wytrysk następuje zbyt szybko: przed penetracją lub poniżej 1-2 minut
2. Nabyty PW (wtórny) – występuje po okresie normalnej kontroli nad wytryskiem w pewnych momentach życia, ze stopniowym lub nagłym początkiem
   

Przedwczesny wytrysk występuje częściej niż zaburzenia wzwodu wśród mężczyzn poniżej 60. roku życia. W około 50% przypadków może pojawić się od pierwszego doświadczenia seksualnego i w równej mierze występuje we wszystkich grupach wiekowych.

Mimo, że ok. 20-30% mężczyzn zgłasza przedwczesny wytrysk, zaledwie 9% zwraca się o pomoc do lekarza. Rozmowa na temat problemów seksualnych zazwyczaj sprawia trudności zarówno pacjentom, jak i niektórym lekarzom. Może wywoływać zażenowanie i lęk – w szczególności u mężczyzn. Rozmowa o przedwczesnym wytrysku jest tym bardziej trudna, ponieważ dolegliwość ta nie jest postrzegana jako problem medyczny z przyczyną i dostępnymi rozwiązaniami, lecz jako kwestia stylu życia. Wśród 91% mężczyzn, którzy nie udają się do lekarza ponad połowa (52,2%) nawet nie rozważa takiej opcji.

Przyczyny przedwczesnego wytrysku

Prawidłowa odpowiedź seksualna u mężczyzny jest procesem sekwencyjnym, na który składają się cztery fazy: pożądania, podniecenia, orgazmu i odprężenia. Męskie dysfunkcje seksualne na ogół występują w którejś z 3 pierwszych faz. Mogą to być zaburzenia popędu płciowego (np. obniżony popęd, wzmożony popęd), zaburzenia erekcji i przedwczesny/opóźniony wytrysk.

Przedwczesny wytrysk jest rezultatem gwałtownego skrócenia dwóch pierwszych faz i szybkiego przejścia do wytrysku z orgazmem. Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) kontroluje i kieruje odruchem wytrysku, dlatego też przedwczesny wytrysk jest bardziej problemem neurobiologicznym niż psychologicznym. W ten proces zaangażowane są liczne neuroprzekaźniki. Kluczowym neuroprzekaźnikiem jest serotonina, wywierająca efekt hamujący na wytrysk i funkcję seksualną mężczyzny. W związku z tym PW może być związany z niskim poziomem serotoniny w obszarach ośrodkowego układu nerwowego, które kontrolują wytrysk.

Przedwczesny wytrysk może być związany zarówno z czynnikami psychologicznymi, jak i fizycznymi.

Najczęstsze przyczyny fizyczne:

• choroby prostaty, zwłaszcza zapalenie gruczołu krokowego
• zaburzenia erekcji
• nadczynność tarczycy
• skutek uboczny działania leków/narkotyków

Najczęstsze przyczyny psychologiczne:

• stres
• niepokój związany z samym stosunkiem

Poczucie dyskomfortu a relacje między partnerami

Satysfakcjonujące życie seksualne jest nieodzowne dla każdego udanego związku. Aspekt seksualny jest niezbędny dla zachowania dobrego stanu zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje zdrowie jako „pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania”. Przedwczesny wytrysk wpływa na wiele aspektów życia zarówno mężczyzny, jak i jego partnerki.

Mężczyźni z PW zgłaszają:

• „bardzo słabą” lub „słabą” kontrolę nad wytryskiem (95%)
• zmniejszony poziom satysfakcji ze stosunku seksualnego (57%)
• podwyższony poziom niepokoju (90%)
• podwyższony poziom problemów interpersonalnych (63%)

Brak satysfakcji seksualnej może powodować uczucia frustracji, złości i rozczarowania, może również negatywnie wpływać na bliskość i harmonię w związku. Dyskomfort odczuwany przez mężczyznę (zarówno fizyczny, jak i psychiczny) w połączeniu ze zmniejszoną satysfakcją seksualną partnerki może powodować poważne problemy zarówno w życiu seksualnym, jak i emocjonalnym pary.

Partnerki mężczyzn z PW również są dotknięte tą dysfunkcją:

• ponad 60% partnerek mężczyzn z PW nie jest usatysfakcjonowanych z życia seksualnego
• 60% mężczyzn z PW wierzy, że ich związek byłby silniejszy, gdyby mogli lepiej zaspokoić swoją partnerkę
• większość mężczyzn z PW (60%) deklarowało, że zgłosiłoby się na leczenie, gdyby zasugerowała to partnerka; prawie 75% mężczyzn z PW, którzy zgłosili się na leczenie, zrobiło to z potrzeby zwiększenia satysfakcji seksualnej partnerki
  

Możliwości leczenia

Przedwczesny wytrysk był początkowo uznawany za problem psychologiczny. Przez dekady leczono go jedynie za pomocą terapii behawioralnych i kognitywnych. Później wprowadzono leczenie farmakologiczne w postaci leków na receptę i preparatów stosowanych miejscowo.

Przedwczesny wytrysk – zarówno pierwotna, jak i nabyta forma – jest często schorzeniem pochodzenia organicznego/neurobiologicznego, co oznacza, że może być leczony. Jeżeli problem jest rezultatem innej choroby (na przykład niezdiagnozowane przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego), leczenie choroby podstawowej będzie miało również pozytywny wpływ na PW. Nawet w przypadku pierwotnej formy PW istnieją różne opcje leczenia, które może zalecić lekarz.

Konsultacja lekarska (u urologa lub seksuologa) jest zalecana w każdym przypadku w celu postawienia poprawnej diagnozy i leczenia. Przedstawiamy niektóre ogólnie znane opcje leczenia dla mężczyzn z objawami PW, w tym zakres działań kognitywnych/behawioralnych (np. konkretne pozycje podczas stosunku, przerywana stymulacja, miejscowo stosowane środki zmniejszające wrażliwość i leki na receptę).

Terapia behawioralna i kognitywna

Są to techniki psychologiczne i fizyczne nakierunkowane na rozpoznawanie objawów występujących przed wytryskiem i zwiększenie kontroli nad wytryskiem. 

• Najczęstsze techniki behawioralne obejmują metodę „stop-start” (po raz pierwszy wprowadzone przez dr. J. Semansa w 1956 roku) i technikę „ściskania” (opisaną przez Masters i Johnsona w 1970 roku). Opracowano kilka modyfikacji tych metod, lecz po początkowym stwierdzeniu skuteczności rzędu 50-60% doświadczenie kliniczne wykazało, że techniki te często nie zapewniają długoterminowej poprawy. Zamiast stosowania techniki „stop-start”, która może być mało satysfakcjonująca dla partnerki, mężczyzna powinien nauczyć się modulować i redukować poziom pobudzenia i podniecenia poprzez wykonywanie powolnych, zmysłowych ruchów, jednocześnie wykonując głębokie i wolne oddechy. Celem jest utrzymanie poziomu pobudzenia poniżej progu dla wytrysku przy równoczesnym utrzymaniu erekcji. Tego rodzaju techniki kontroli oddychania wywierają uspokajający wpływ i obecnie wydaje się, że są efektywne. Jednakże doświadczenie kliniczne i badania naukowe sugerują, że poprawa uzyskana za pomocą tych technik zazwyczaj nie utrzymuje się przez dłuższy czas.
• Masturbacja przed stosunkiem seksualnym jest metodą stosowaną przez wielu młodszych mężczyzn. W innym podejściu mężczyzna uczy się rozpoznawać oznaki zwiększonego pobudzenia seksualnego i utrzymywać poziom podniecenia poniżej natężenia, które wywołałoby odruch wytrysku. Tego rodzaju techniki samopomocy, mimo iż częściowo skuteczne w krótkim okresie czasu, mogą raczej nasilić niż uśmierzać PW, jako że służą celowemu ignorowaniu lub tłumieniu doznań seksualnych, które powinny być kontrolowane, aby uzyskać poprawę. Ponadto złe techniki masturbacyjne, tj. bezustanne dążenie do kulminacji, może dodatkowo utrudniać rozwój mechanizmów kontroli wytrysku.

Ogólnie rzecz biorąc, nie są dostępne kontrolowane badania potwierdzające skuteczność technik behawioralnych.

Leczenie farmakologiczne

Jedną z metod leczenia przedwczesnego wytrysku jest farmakoterapia. W leczeniu przedwczesnego wytrysku stosowane są różne leki doustne na receptę. Na chwilę obecną tylko jeden produkt (dapoksetyna) jest zarejestrowany w leczeniu przedwczesnego wytrysku.

Kremy i aerozole

Miejscowo stosowane kremy i aerozole, zawierające preparaty znieczulające, takie jak lidokaina i prilokaina, które znieczulają penisa i pomagają opóźnić wytrysk, wykazały umiarkowaną skuteczność w małych badaniach. Jednakże tego rodzaju preparaty znieczulające są trudne w dawkowaniu – mogą powodować uczucie drętwienia żołędzia/penisa, a w rezultacie utratę erekcji i/lub wytrysku (jeśli dojdzie do przedawkowania). Istnieje również ryzyko przeniesienia preparatu znieczulającego na partnerkę, zmniejszając przyjemne doznania i skutkując zaburzeniami w występowaniu orgazmu.

Inne metody

Inne techniki samopomocy, łącznie ze stosowaniem podwójnych kondomów lub kondomów zawierających anestetyki (kondomy opóźniające wytrysk), które dają efekt nieznacznego znieczulenia, są częściowo skuteczne w krótkim okresie czasu. W efekcie końcowym mogą jednak nasilić, zamiast uśmierzyć PW, jako że prowadzą do celowego ignorowania lub tłumienia doznań seksualnych, które należy kontrolować, aby uzyskać poprawę.

Kampania „Nie tylko moment”

Kampania „Nie tylko moment” to międzynarodowy projekt, który od kilku miesięcy trwa w Europie pod patronatem Europejskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej (ESSM). To również projekt społeczny obejmujący swym zasięgiem telewizję, prasę oraz internet. Ta kampania edukacyjna ma na celu zwiększenie świadomości problemu przedwczesnego wytrysku wśród mężczyzn i kobiet oraz przełamanie wstydu mówienia o tym problemie.

Na potrzeby kampanii powstała strona www.nietylkomoment.pl zawierająca bazę wiedzy na temat przedwczesnego wytrysku oraz porady ekspertów.

W przestrzeni publicznej towarzyszy nam obraz silnych mężczyzn „zwycięzców”, którzy są najlepsi we wszystkim, co robią. Okazanie słabości jest często postrzegane jako niedopuszczalne, szczególnie jeżeli chodzi o udane życie seksualne.

„Zdrowie seksualne i satysfakcja wpływają nie tylko na nasze samopoczucie, ale również na jakość życia. Utrzymanie dobrych relacji seksualnych w związku może okazać się problemem, ponieważ około 4 milionów mężczyzn w Polsce może mieć przedwczesny wytrysk. Częstotliwość tego zaburzenia jest większa niż w przypadku problemów z erekcją, mimo to tylko 9% mężczyzn zgłasza się do lekarza” – podkreślił dr Andrzej Depko, seksuolog, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej.

Według powszechnie przyjętej definicji na przedwczesny wytrysk składają się trzy elementy: krótki czas od podniecenia do wytrysku, niska kontrola nad momentem nastąpienia wytrysku lub jej brak, a także wynikające z tego faktu poczucie frustracji. Przedwczesny wytrysk negatywnie wpływa na relacje między partnerami. Może prowadzić do wielu napięć, złości, spadku poczucia własnej wartości, a nawet depresji. Problem ten dotyczy mężczyzn, ale wpływa też na relacje w związku, poczucie satysfakcji i spełnienia. Partnerka mężczyzny dotkniętego przedwczesnym wytryskiem permanentnie nie doświadcza spełnienia, co może wyzwalać skrajne emocje od smutku po złość i frustrację.

Przełamanie społecznego tabu i własnego wstydu, zrozumienie problemu oraz szukanie rozwiązań są najlepszym sposobem na odzyskanie satysfakcjonującego życia seksualnego. Dlatego też, kampania „Nie tylko moment” zachęca do poznania problemu przedwczesnego wytrysku i rozmowy z partnerem oraz lekarzem w celu rozwiązania problemu.

W kampanii przedstawione są dwie zapałki, symbolizujące parę. Niestety brakuje im harmonii i nie mogą się dopasować. Jedna z nich spala się zbyt szybko. Kampania pokazuje, że przyjemność powinna trwać dłużej, niż tylko moment. Seks to istotny element związku, w którym powinna panować harmonia i satysfakcja.

Rozmowa o problemach seksualnych nie jest łatwa, często jest źródłem wstydu i lęku, zwłaszcza dla mężczyzn, którzy postrzegają to, jako atak na własne poczucie męskości. Przedwczesny wytrysk nie zawsze postrzegany jest jako prawdziwy i ważny problem medyczny, który ma swoje przyczyny, ale i który można leczyć.

„Jeżeli mężczyzna nie zdaje sobie sprawy, że przedwczesny wytrysk jest problemem medycznym, jest prawdopodobne, że nie będzie szukał pomocy w gabinecie lekarskim. Jeśli jest przekonany, że nie istnieją żadne rozwiązania, nie będzie ich szukał. W rezultacie, osoby dotknięte przedwczesnym wytryskiem nie wiedzą, że mogą poprawić jakość swojego życia seksualnego” – powiedział prof. dr hab. n. med. Piotr Radziszewski, urolog, Kierownik Katedry i Kliniki Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Czynnościowej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Przedwczesny wytrysk oddziałuje również na kobiety. Partnerki mężczyzn z PW zgłaszają znacznie większe problemy w sferze seksualnej, odczuwają obniżoną satysfakcję i niepokój, a także mają więcej problemów z osiągnięciem orgazmu podczas stosunku niż z partnerami bez PW.

„Jak przedstawiono w badaniach naukowych partnerki mężczyzn z przedwczesnym wytryskiem zgłaszają znaczną utratę pożądania, trudności z podnieceniem, zmniejszenie nawilżenia pochwy oraz trudności w osiąganiu orgazmu. Pokazuje to, że problem przedwczesnego wytrysku nie dotyczy tylko mężczyzn, ale również ich partnerek, co przekłada się na ich stan emocjonalny – niechęć do seksu, złość na partnera oraz brak poczucia szczęścia na skutek braku orgazmów” – zaznaczyła dr Beata Sterlińska-Tulimowska, specjalista ginekolog-położnik.

Kampanię „Nie tylko moment” wpiera Rada Ekspertów, w której skład wchodzą przedstawiciele różnych dziedzin medycyny: urologii, seksuologii, ginekologii czy psychiatrii.