Nie taka kawa straszna…

Powszechna opinia, że kawa raczej szkodzi niż pomaga zdrowiu, jest błędna. Ulubiony napój pobudzający Polaków ma wspaniałe właściwości prozdrowotne, chociaż jej działanie na organizm budzi spore kontrowersje. Artykuł przedstawia wady i zalety picia kawy.

Przed opisaniem korzyści płynących z picia kawy, warto zacząć od przedstawienia jej najpopularniejszych typów. Do sprzedaży dopuszczana jest kawa po procesie palenia. Najbardziej znanymi odmianami kawy są Arabika i Robusta. Robusta jest odmianą, która znacznie szybciej rośnie i owocuje. Ma mniejsze wymagania co do żyzności gleby i uprawy, a przez to gorszej jakości ziarna. Napar z Rogusty smakuje wyjątkowo gorzko i lekko kwaskowato, jednak zawiera większe stężenie kofeiny. Lepsza jakościowo jest Arabika. To odmiana wymagająca żyznych gleb. Charakteryzuje ją aromatyczny zapach i łagodniejszy smak. Dostępne w sprzedaży kawy mielone lub rozpuszczalne są najczęściej mieszanką Arabiki i Rogusty. Oczywiście, cena produktu wzrasta wraz z ilością Arabiki.

Jaką kawę wybierać?

Ze względu na walory aromatyczne, najbardziej ceniony jest napój przygotowany z świeżo mielonych ziaren kawowca. Kawa instant (rozpuszczalna) powstaje w wyniku mielenia palonego ziarna oraz działania wody, wysokiego ciśnienia i suszenia. Sposób przygotowywania kawy nie pozostaje bez znaczenia. Bariści uważają, że odpowiednia temperatura parzenia kawy wynosi 85-90 st.C. Duża ilość napoju w formie mielonej, zalewanej wrzątkiem lub „po turecku”, podwyższa stężenie cholesterolu we krwi. Dzieje się tak przez diterpeny zawarte w tłuszczu kawowym. Aby zapobiec wpływowi na stężenie cholesterolu wystarczy stosować papierowy filtr (zatrzymuje tłuszcz kawowy) lub zastąpić kawę mieloną formą rozpuszczalną. Warto dodać, że kawa pita na czczo wzmaga wydzielanie kwasów żołądkowych, a pita po posiłku powoduje zgagę. Działa drażniąco na śluzówkę żołądka, co szczególnie intensywnie odczuwają wrzodowcy. Szkodliwe działanie można zminimalizować przez dodatek mleka. Ma ono zasadowy odczyn pH, neutralizujący kwaśne środowisko. Mleko zawiera wapń, którego wchłanianie ograniczane jest przez spożywanie kawy. Ubytek wapnia warto zrekompensować dodatkiem mleka do kawy. Innym składnikiem mineralnym, przyswajanym w mniejszej ilości za sprawą kawy, jest magnez.

Kofeina

Zawarta w kawie kofeina (związek z grupy alkaloidów) działa na organizm pobudzająco. W odpowiedzi na kofeinę centralny układ nerwowy przyspiesza akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne serca i mózgu oraz chwilowo podnosi ciśnienie krwi. Blokowane są receptory adenozyny związane z potrzebą snu. Stymulacja naczyń krwionośnych mózgu wzmaga koncentrację i jasność umysłu oraz zmniejsza ryzyko choroby Parkinsona. Efekt pobudzenia odczuwalny jest już po 30 minutach od wypicia filiżanki kawy, może trwać do kilku godzin lecz słabnie z upływem czasu. Osoby regularnie pijące kawę reagują na kofeinę słabiej niż osoby pijące napój od święta. U tych drugich, kofeina może powodować przejściową tachykardię, nadmierne pobudzenie, pocenie się, drżenie rąk i problemy z koncentracją. Do działania kofeiny należy przyzwyczajać się stopniowo.

Nadmiar kofeiny skutkuje bezsennością, rozdrażnieniem i dużym pobudzeniem. Z picia kawy powinni zrezygnować przede wszystkim nerwicowcy, osób z zaburzeniami emocjonalnymi, arytmią lub nieuregulowanym nadciśnieniem. Pity w umiarkowanych ilościach napój kawowy nie ma działania szkodliwego. Dopuszczalna ilość kofeiny na dzień wynosi 400 mg, co stanowi równowartość 4 filiżanek kawy. Nie ma obowiązku całkowitego unikania kawy przez kobiety ciężarne, jednak jej ilość powinno się ograniczyć do 2-3 filiżanek dziennie. W sprzedaży dostępna jest również kawa bezkofeinowa, która smakiem i zapachem nie ustępuje zwykłej kawie. Uwaga! Nie należy mylić kawy bezkofeinowej z kawą zbożową. Ta druga jest rodzajem napoju o smaku kawowym, jednak powstałym z prażonego żyta, buraka cukrowego i cykorii -w praktyce nie jest kawą.

Zawartość kofeiny w 100 ml wybranego produktu:

• kawa parzona -44 mg
• kawa rozpuszczalna -40 mg
• napoje energetyzujące -do 35 mg
• herbata -26 mg
• napoje typu coca-cola -do 21 mg
• czekolada -do 71 mg/100 g

Innym czynnikiem przemawiającym na korzyść kawy jest duża zawartość polifenoli, w tym kwasu chlorogenowego i kawowego. Wykazują one właściwości antynowotworowe, czyli zmniejszają ryzyko raka. Kwas chlorogenowy działa chroniająco na komórki wątroby, wiążą metale ciężkie. Polifenole mają cechy przeciwzapalne i antymiażdżycowe, gdyż jako przeciwutleniacze niszczą wolne rodniki. Zapobiegają procesom starzenia się organizmu. Wadą polifenoli jest ograniczanie wchłaniania żelaza, dlatego zaleca się ograniczanie ilości kawy przez osoby z niedokrwistością.

Zalety picia kawy:

• działa jak środek dopingujący, usuwa objawy zmęczenia i senności, poprawia wydolność fizyczną organizmu
• zmniejsza ryzyko choroby nowotworowej
• zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
• zawiera naturalne antyoksydanty
• zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona i Alzheimera
• działa moczopędnie, przyspiesza ruchy jelit i ułatwia wypróżnianie
• ogranicza wchłanianie szkodliwych metali ciężkich
• działa ochronnie na wątrobę (hepatoprotekcyjnie)
• prawie bezkaloryczna (gdy podana bez dodatków)

Wady picia kawy:

• kofeina działa uzależniająco
• drażni śluzówkę żołądka, jest niezalecana wrzodowcom
• w formie „po turecku” podnosi stężenie cholesterolu w surowicy krwi
• działa moczopędnie, przewlekle pita w nadmiarze (przy niedoborze innych płynów) odwadnia i skutkuje zaparciami
• w nadmiarze wywołuje nerwowość, rozdrażnienie, rozkojarzenie
• modyfikuje działanie leków (m.in. antybiotyków, przeciwbólowych, neuroleptyków)
• ogranicza wchłanianie żelaza, wapnia i magnezu
• spożywana po posiłku powoduje zgagę