Endometrium to inaczej błona śluzowa macicy. Jej stan zmienia się podczas cyklu miesiączkowego, w odpowiedzi na stężenie estrogenów we krwi kobiety. Gdy ogniska endometrium znajdują się poza jamą macicy, to mówimy wtedy o chorobie zwanej endometriozą. Jakie objawy daje endometrioza? Jakie są jej przyczyny, częstość występowania oraz metody diagnostyki?
Problem endometriozy jest o tyle złożony, że właśnie te ogniska, mimo że znajdują się poza macicą, są także hormonalnie czynne. Oznacza to, że reagują na poziom hormonów w cyklu miesiączkowym w ten sam sposób co błona śluzowa macicy. Rosną, zwiększają swoje ukrwienie i złuszczają się. Gromadząca się w narządach krew powoduje powstawanie stanu zapalnego oraz jest przyczyną dolegliwości bólowych.
Objawy endometriozy
Ogniska endometriozy mogą występować na jajnikach, w pochwie lub zupełnie poza układem rozrodczym np. na jelitach, na wyrostku robaczkowym czy płucach. Zdarza się, że pojawiają się w bliznach po cięciu cesarskim. Do najbardziej charakterystycznych objawów endometriozy należą bóle podbrzusza i dolnej okolicy pleców, silne bóle menstruacyjne i owulacyjne, obfite krwawienia miesiączkowe, ból podczas wypróżniania, bolesne stosunki płciowe, częste wzdęcia, biegunki lub zaparcia. Dolegliwości bólowe rozpoczynają się na kilka dni przed miesiączką, nasilają się do zakończenia krwawienia i nierzadko promieniują. Kobiety cierpiące z powodu endometriozy częściej mają obniżony nastrój. Różnorodność objawów sprawia, że często mylnie diagnozuje się inną chorobę, przypisując ból np. wyrostkowi robaczkowemu ze stanem zapalnym. Zaawansowana choroba powoduje tworzenie się zrostów oraz zniekształcenie narządów objętych endometriozą. Endometrioza jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności kobiecej.
Endometrioza – przyczyny i częstość występowania
Częstość występowania endometriozy ocenia się na 5-10% populacji kobiet, zaznaczając, że najczęściej chorują kobiety w wieku produkcyjnym. Choroba rozwija się powoli, częściej dotyka kobiet rasy białej oraz tych, które późno zdecydowały się na pierwszą ciążę. Ciężko jest oznaczyć dokładny odsetek chorujących, gdyż endometrioza ma zwykle utajony charakter oraz ciężko ją zdiagnozować. Nie u wszystkich kobiet objawy są tak nasilone, że zgłaszają się do lekarza.
Istnieje kilka teorii dotyczących etiologii endometriozy. Jedna z nich mówi o cofaniu się krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy brzusznej. Według innej teorii do wszczepienia endometrium na organ inny niż macica, mogło dojść podczas operacji ginekologicznej. Żadna z nich nie zyskała do tej pory pełnego potwierdzenia. Z tego powodu uważa się, że za rozwój choroby odpowiedzialnych jest kilka czynników jednocześnie. Praktycznie pewne jest, że endometrioza związana jest z podwyższonym stężeniem estrogenu we krwi. To właśnie ten hormon jest odpowiedzialny za przerost i ukrwienie błony śluzowej macicy w cyklu miesiączkowym. Inne możliwe czynniki to zanieczyszczenia środowiska, życie w ciągłym stresie, predyspozycje genetyczne oraz dysfunkcje układu odpornościowego.
Rozpoznanie endometriozy
Diagnostyka endometriozy polega na wykonaniu laparoskopii oraz biopsji zmienionej tkanki. Obraz USG zwykle nie wystarcza do potwierdzenia choroby. Każde rozpoznanie powinno zostać potwierdzone badaniem histopatologicznym. Po rozpoznaniu endometriozy dość szybko podejmuje się leczenie.
Leczenie endometriozy
Niestety, dotychczas nie wynaleziono środka, który całkowicie wyleczyłby endometriozę. Stosuje się farmakoterapię hormonami i lekami przeciwbólowymi lub leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu ognisk choroby. Sposób leczenia zależny jest od wieku kobiety, stadium choroby oraz chęci posiadania potomstwa. Zakres leczenia operacyjnego zależy od rozległości zmian i stopnia uciążliwości dolegliwości związanych z endometriozą. Leczenie zachowawcze, polegające na usunięciu ognisk przy zachowaniu narządów płciowych, związane jest z dużym ryzykiem nawrotów, sięgającym nawet do 40% po pięciu latach od zakończenia leczenia. Torbiele endometrialne usuwane są metodą wyłuszczenia z wykorzystaniem laparoskopii. Bardziej radykalnym leczeniem jest usunięcie jajnika. U kobiet w wieku okołomenopauzalnym leczenie endometriozy często polega na usunięciu macicy wraz z przydatkami.
Terapię lekową stosuje się w dwóch przypadkach. Pierwszym jest objawowe leczenie, polegające na redukcji bólu. Drugim, hormonoterapia najczęściej z wykorzystaniem Danazolu, analogów gonadoliberyn, progestagenów lub preparatów estrogenowo-progestagenowych. Podawanie hormonów ma za zadanie blokadę owulacji, a tym samym zahamowanie reakcji związanych z cyklem menstruacyjnym.
Leczenie farmakologiczne, następujące po chirurgicznej terapii endometriozy, za za zadanie zapobiegać nawrotom. Stosowane jest w przypadkach, gdy całkowite usunięcie zmian graniczyło z niemożliwością lub, gdy endometrioza była bardzo rozległa. Nie jest jednak stosowane u kobiet, które pragną zajść w ciążę w niedalekiej przyszłości od operacji.
Leczenie endometriozy trwa dość długo i, niestety, często obserwuje się nawroty. Opisano kilka przypadków samoistnej remisji choroby.
Czy endometriozie można zapobiec?
Zdrowa dieta i aktywny tryb życia zaliczają się do zachowań profilaktycznych względem endometriozy. Objawy choroby ustępują podczas ciąży, a po urodzeniu dziecka większość ognisk endometriozy ulega zniszczeniu.
Nie znając dokładnych przyczyn występowania endometriozy u kobiet, ciężko jest znaleźć dobrą odpowiedź na te pytanie. Jeśli uznamy, że jednym z czynników ryzyka choroby jest zaburzona długość cyklu miesiączkowego, tj. krótki cykl wraz z długim krwawieniem menstruacyjnym, to metodą zapobiegania może okazać się właśnie regulacja cyklu. Bręborowicz w książce „Położnictwo i ginekologia” wspomina również o chirurgicznej korekcji zwężonego kanału szyjki macicy, w celu ułatwienia odpływu krwi miesiączkowej na zewnątrz.
