Toksoplazmoza to pasożytnicza choroba, której nabycie podczas ciąży stanowi zagrożenie wyłącznie dla zdrowia płodu. Choroba przenoszona jest przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Głównymi nosicielami pasożyta są koty.
Kot to jedyny gatunek zwierząt stałocieplnych, w którego przewodzie pokarmowym ma miejsce faza płciowego rozmnażania się pasożyta toksoplazmozy. W naszym klimacie jest też jedynym żywicielem ostatecznym. Zwierzę zaraża się po zjedzeniu zakażonego mięsa, a oocysty T. gondii wydala do środowiska z odchodami. Aż 70% kotów jest nosicielami tego groźnego pasożyta.
Toksoplazmoza w ciąży – czynniki ryzyka zakażenia
Posiadanie kota, wbrew krążącym mitom, nie jest jedynym i bezpośrednim czynnikiem ryzyka toksoplazmozy. Kał kota po wyschnięciu przenoszony jest wraz z ruchem powietrza na glebę, otwarte studnie, warzywa i owoce. Nie tylko człowiek może się zakazić, ale także zwierzęta. Najczęściej do zakażenia pasożytem dochodzi po zjedzeniu nieumytych warzyw i owoców, surowego lub niedogotowanego mięsa oraz po wypiciu skażonej wody lub niepasteryzowanego mleka. Pasożyt może zostać przetransportowany na żywność przez muchy lub karaluchy. Ze względu na kontakt z kocimi odchodami, kuwety stanowią realne źródło zagrożenia toksoplazmową. Ryzyko zmniejsza się, jeżeli kot karmiony jest suchą karmą lub pokarmem z puszki (są wolne od pasożytów). Niezamykana piaskownica lub ogród mogą również być rezerwuarami pasożyta.
Przebieg choroby, czyli jak objawia się toksoplazmoza w ciąży
U kobiety z wydolnym układem odpornościowym przebieg choroby jest zwykle bezobjawowy. Mogą pojawić się nieswoiste symptomy wskazujące np. na grypę lub zapalenie opon mózgowych. Często występuje gorączka i powiększenie węzłów chłonnych, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy, stany zapalne oka, osłabienie i zmęczenie. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży lub z osłabionym układem immunologicznym.
Toksoplazmoza wrodzona
Przeniesienie toksoplazmozy z kobiety ciężarnej drogą przezłożyskową na płód powoduje tzw. toksoplazmozę wrodzoną. Ryzyko przeniesienia zakażenia na płód, skorelowane jest z wiekiem ciąży. Prawdopodobieństwo wewnątrzmacicznego zakażenia płodu w I trymestrze ciąży wynosi do 25%, zaś w III trymestrze do 90%. Zakażenie płodu w I trymestrze ciąży niesie za sobą ryzyko poronienia, a w późniejszym etapie ciąży możliwość śmierci wewnątrzmacicznej. Ciąża kobiet zakażonych toksoplazmozą może przedwcześnie się zakończyć, a dziecko przyjść na świat z niską masą urodzeniową. U noworodka toksoplazmoza wrodzona powoduje wodogłowie, ciężkie uszkodzenie wątroby lub układu nerwowego, małogłowie, częściową lub całkowitą ślepotę.
Profilaktyka i leczenie toksoplazmozy
Profilaktyka zakażenia toksoplazmozą jest szeroko promowana. Szkoły i media przekazują informacje na temat zasad higieny osobistej, mycia warzyw i owoców przed spożyciem oraz przygotowywania surowego mięsa. Ginekolodzy kierują pacjentki planujące ciążę lub w pierwszych tygodniach ciąży na badania laboratoryjne. Organizm osoby zakażonej toksoplazmozą wytwarza przeciwciała IgM i IgG. Na podstawie poziomu przeciwciał we krwi stwierdza się przebycie lub aktualne zachorowanie. Przeciwciała IgM zwane są wczesnymi, ponieważ świadczą o świeżo nabytym zakażeniu. Badanie poziomu przeciwciał u kobiet seronegatynych (bez swoistych przeciwciał) wykonuje się także w każdym trymestrze ciąży. Stały poziom przeciwciał IgG świadczy o przebytym zakażeniu, które nie niesie ryzyka dla dziecka. Najgroźniejsza jest choroba rozwijająca się podczas ciąży.
Jeśli do zakażenia doszło w ciąży, najważniejsze jest szybkie podjęcie leczenia. Lekiem z wyboru jest przeciwpasożytnicza Spiramycyna, stosowana doustnie. Wprowadzić można także terapię skojarzoną, w skład której wchodzi kilka antybiotyków. Minimalizuje ona ryzyko wewnątrzmacicznego zakażenia płodu. Toksoplazmoza u kobiety ciężarnej nie jest równoznaczna z zakażeniem płodu. W celu potwierdzenia choroby u płodu, ok. 24 tygodnia ciąży wykonuje się kordocentezę -pobranie krwi płodu, w której doszukuje się obecności przeciwciał.
