W Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i w wielu innych krajach mężczyźni dostrzegli, że problem przemocy, to nie tylko „sprawa kobiet”. Powstały tam grupy, organizacje, inicjatywy mężczyzn działające przeciwko męskiej przemocy wobec kobiet (w samych Stanach Zjednoczonych działa ich ponad sto!). Organizują akcje, szkolenia, projekty mające na celu zmniejszenie skali przemocy wobec kobiet. W Polsce takich grup wciąż nie ma.

Artykuł przedstawia zbiór popularnych mitów dotyczących tematu przemocy seksualnej wobec kobiet. Tłumaczy, jakie jest źródło błędnych poglądów oraz jakie są fakty.


  • MIT: Ofiara gwałtu jest sama sobie winna.

„Daily Mail” podaje, że niemal 1/4 kobiet w wieku 18-24 lat uważa, że noszenie minispódniczek, flirtowanie z mężczyzną oraz śmiały taniec są równoznaczne ze zgodą na postawienie drinka, a w rezultacie czyni je współodpowiedzialnymi za gwałt. Z kolei aż 20% respondentek przyznało, że jeśli kobieta poszła z oprawcą do domu, to sama sprowokowała gwałt, a 14% jest zdania, że większość oskarżeń w sprawie gwałtów jest nieprawdziwa. Mit ten sięga korzeniami historii, która rozegrała się w rajskim ogrodzie. To Ewa była kusicielką, Adam nie potrafił się oprzeć. Jej wina jest ewidentna. Zgwałcone kobiety i dziewczyny są szczegółowo wypytywane, jak były ubrane (czy aby nie nazbyt prowokująco), tak jakby to miało znaczenie.
FAKT: Kobieta, która atrakcyjnie się ubiera czy śmiało zachowuje, nie robi tego po to, by ją zgwałcono. Nikt nie chce doświadczyć gwałtu i nikt nie ma prawa zmuszać kogoś do seksu wbrew jej/jego woli.


  • MIT: Gwałt to żądza; mężczyzna w pewnym momencie nie może się już wycofać.

Badania przeprowadzone przez Andreę Parrot wśród nastolatków z koledżów przy Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles pokazują, że 1/3 respondentek uważa, iż mężczyzna musi uciec się do przemocy, gdy jest tak pobudzony, że nie może się powstrzymać. Korzenie tego mitu to, zdaniem Alicji Długołęckiej, syndrom „madonny” i „ladacznicy” funkcjonujący tam, gdzie brak partnerstwa między płciami i przekonania, że kobieta nie ma prawa do wytyczania granic. Dziewczyny dzielą się na porządne, które nie dają się nawet dotknąć, i łatwe, które właściwie „same się proszą”. Lustrzanym odbiciem jest stereotyp dzielący chłopców na łowców okazji i frajerów, którzy z nich nie korzystają.

FAKT: Większość mężczyzn jest w stanie kontrolować swoje zachowania seksualne; a ci, którzy tego nie umieją, powinni poddać się stosownemu leczeniu.


  • MIT: Randka to wymiana usług: mężczyzna zaprasza i płaci, kobieta w zamian oferuje seks.

Jak głęboko sięgają korzenie tego stereotypu, pokazują cytowane powyżej badania Andree Parrot, w których 54% respondentów nie widziało nic niewłaściwego w użyciu przemocy, jeśli dziewczyna wcześniej zgodziła się na seks, a potem zmieniła zdanie. Podobnie, gdy wcześniej zgodziła się na pocałunki i pieszczoty. Prawie 40% osób uznało, że wymuszanie seksu jest w porządku, jeśli chłopak wydał na randce dużo pieniędzy. Ponad połowa uważała, że chłopak ma prawo wymagać stosunku, jeśli to dziewczyna go podrywała.

FAKT: Kobieta ma prawo wycofać się z aktywności seksualnej w dowolnym momencie, nawet jeśli wcześniej była nią zainteresowana.


  • MIT: Gwałt to normalna forma aktywności seksualnej.

W naszej kulturze gwałt utożsamiany jest przez wiele osób z seksem. Sprzyjają temu media pokazujące intymność w sposób przesycony przemocą wobec kobiet, przy czym problem dotyczy nie tylko pornografii. Nasze codzienne życie: prasa, którą czytamy, reklamy, jakimi jesteśmy otoczeni, filmy dostępne dla wszystkich użytkowników w sieciach telewizyjnych, pokazują seks w sposób sugerujący naturalność przemocy w intymnych relacjach. Powstaje fałszywy obraz, że gwałt sprawia ofierze przyjemność i podnieca ją erotycznie. Celem gwałciciela nie jest satysfakcja seksualna, a część gwałtów nie polega na akcie seksualnym, lecz na brutalnym penetrowaniu ofiary np. różnymi przedmiotami. Gwałt to forma przemocy, a rzeczywistym celem gwałciciela jest upokorzenie i zniszczenie psychiczne ofiary.

FAKT: Gwałt to w każdym przypadku doświadczenie upokarzające dla ofiary, odzierające ją z poczucia kontroli nad własnym ciałem i szacunku do siebie.


  • MIT: Gwałciciele to osoby zaburzone psychicznie.

Badania pokazują, że gwałciciele pochodzą ze wszystkich warstw społecznych; 80% sprawców gwałtu jest znanych ofierze i często łączy je z nimi jakiś rodzaj relacji. Traktowanie sprawców jako osób zaburzonych tworzy fałszywy obraz mężczyzn, którzy są w jakiś sposób „chorzy” i nie potrafią kontrolować swojego zachowania.

FAKT: Sprawcy gwałtów to w większości mężczyźni całkowicie zdrowi psychicznie, którzy decydują się na stosowanie przemocy wobec kobiet. Odsetek mężczyzn o skłonnościach psychopatycznych w populacji jest zdecydowanie mniejszy niż odsetek gwałcicieli.


  • MIT: Ofiary gwałtu chciały być zgwałcone.

Większość gwałcicieli racjonalizuje swoje zachowanie, tłumacząc się tym, że zostali „sprowokowani” przez ofiarę, która była „wyzywająco ubrana”, „miała silny makijaż”, „siedziała sama przy barze”, „narzucała się”. Jest to sposób myślenia przerzucający odpowiedzialność za zachowanie sprawcy na ofiarę i tym samym zdejmujący z gwałciciela poczucie winy za własne działanie.

FAKT: Żadne zachowanie ze strony ofiary nie usprawiedliwia przemocy, nie jest powodem ani zachętą do gwałtu.


  • MIT: Tylko kobiety o „złej reputacji” doświadczają gwałtu.

Każda kobieta może w ciągu swojego życia doświadczyć gwałtu. Dane policji pokazują, że nadużycia seksualne spotykają kobiety, które pochodzą z różnych warstw społecznych, są w różnym wieku, mają różny status ekonomiczy. Domniemana reputacja kobiet jest tylko stereotypem, który ułatwia sprawcom poczuć się bezkarnie.

FAKT: Gwałt jest przestępstwem wobec każdej kobiety, niezależnie od tego, kim ona jest.


  • MIT: W małżeństwie kobiety są bezpieczne od gwałtu.

Stereotypowy pogląd głosi, że jeśli kobieta raz powiedziała „tak”, nie ma już prawa powiedzieć „nie”, a zatem jest „zobowiązana” do seksu z mężczyzną, który jest/był jej partnerem. Dotyka to bardzo trudnego problemu, jakim jest gwałt w małżeństwie – przestrzeni praktycznie absolutnej bezkarności gwałcicieli. Wiele kobiet nie ma świadomości, że doświadcza gwałtu ze strony męża, ponieważ uważa seks za swój obowiązek. Inne natomiast mają taką świadomość, ale nie zgłaszają się na policję w obawie, że nie uda im się dowieść swoich praw.

FAKT: Małżeństwo nie usprawiedliwia stosowania przemocy seksualnej.


  • MIT: Tylko kobiety są ofiarami gwałtu.

Polskie dane statystyczne na ten temat są trudno dostępne, ponieważ mężczyźni – ofiary gwłatu zazwyczaj nie zgłaszają nigdzie takich przestępstw. Według raportu U.S. Bureau of Justice’s National Crime Survey, który ukazał się w roku 1991, w Stanach Zjednoczonych rocznie dochodziło do ok. 168.000 gwałtów, z czego 13.000 ofiar stanowili mężczyźni. Sprawcami niemal wszystkich gwałtów byli mężczyźni.

FAKT: Ofiarą gwałtu może stać się zarówno kobieta, jak i mężczyzna, co nie zmienia faktu, że większość sprawców to mężczyźni (także wobec innych mężczyzn).

Autor: Agnieszka Czapczyńska

Fragment artykułu, który ukazał się w raporcie wydanym przez fundację Feminoteka „Dość miliczenia. Przemoc seksualna wobec kobiet i problem gwałtu w Polsce”

Artykuł opublikowany dzięki uprzejmości Fundacji Feminoteka.

Fundacja prowadzi telefon interwencyjny dla kobiet doświadczających przemocy, udziela bezpłatnych porad prawnych i psychologicznych: 0 789 30 65 66, czynny: od poniedziałku do piątku w godz. 13.00-19.00

Jeden komentarz

Leave A Reply