Każdy z nas na pewno słyszał o zjawisku wypalenia zawodowego… ale czy wiemy czym ono jest i jak je rozpoznać? Wypalenie zawodowe może dotyczyć każdego zawodu, w którym obecny jest stres na wysokim poziomie, praca z ludźmi i wśród ludzi…
Według definicji Christiny Maslach – badaczki, która konsekwentnie rozwijała problematykę tego zjawiska –wypalenie zawodowe jest to odpowiedź organizmu na stres w pracy, przejawiająca się utratą troski o ludzi z którymi się pracuje. W sytuacji gdy wymagania w pracy są zbyt duże, pojawia się szczególny rodzaj odpowiedzi, polegający na traktowaniu pacjentów w sposób zdystansowany i mechaniczny. Według C. Chernissa wypalenie zawodowe łączy się ze zmianami w motywacji. Mówi on o „wycofaniu się” z pracy jako odpowiedzi na stres lub niezadowolenie z wykonywanej pracy. Łączy on syndrom wypalenia z utratą entuzjazmu, zaangażowania i poczucia misji.
Wszystkie definicje łączy to, że jest to proces, który rozpoczyna się nadmiernym i długotrwałym działaniem stresu. Jest zaburzeniem emocjonalnym, pojawiającym się u jednostek wykonujących zawody, w których wymagany jest bliski kontakt interpersonalny i zaangażowanie, a także cechy osobowości profesjonalisty. Ocena sytuacji stresowej jest trudna do jednoznacznego określenia. Może być odczuwana jako wyzwanie, zagrożenie, niepowodzenie.
Ważne jest, że zespół wypalenia zawodowego niekorzystnie wpływa na jakość pracy i na ogólną ocenę instytucji, w której funkcjonują pracownicy dotknięci tym problemem.
Kto jest najbardziej narażony na syndrom wypalenia zawodowego?
Najbardziej podatne są osoby z niską samooceną, bierne i niepewne w obcowaniu z ludźmi, zależne od innych, o niedojrzałej osobowości, która powoduje powierzchowność i niepełność reakcji interpersonalnych. Kluczowym czynnikiem jest stres i niepowodzenia w walce z trudnościami, wyzwaniami, konfliktami i frustracjami w pracy- które dotyczą nie tylko osób opisanych powyżej…
Wypalenie zawodowe jest także częstsze u osób, których praca cechuje się dużą ilością czynników stresorodnych:
- Wymaga długotrwałej czujności
- Jest monotonna, powtarzane są proste czynności
- Jest trudna umysłowo lub wymaga wysiłku fizycznego
- Jest fragmentaryczna lub bez znajomości efektu finalnego
- Z koniecznością precyzji i braku błędów
- Zaskakuje zadaniami, wymaga wykonywania równolegle wykonywania różnych czynności, ma ”zrywy”
- Narzuca tempo, godziny pracy i presję czasu
- Narzuca na pracownika wiele ról, czasem pozostających ze sobą w konflikcie
- Wystawia stanowisko na ciągłą obserwację przez przełożonych
- Wymaga interakcji z ludźmi (rywalizacja, kompromisy, udzielanie pomocy)
- Niski prestiż społeczny
- Wymaga odpowiedzialności (za ludzi lub materialnej)
- Niesie ze sobą ryzyko zdrowotne i psychiczne i dylematy moralne
- Wywołuje zakłócenia w relacji praca-dom (praca zmianowa, długie nieobecności, dyspozycyjność)
Sygnały i objawy wypalenia zawodowego:
- Duża niechęć do codziennego chodzenia do pracy
- Poczucie porażki
- Uczucie gniewu i urażenia
- Poczucie winy i odpowiedzialności
- Zniechęcenie i obojętność
- Negatywizm
- Izolacja i wycofanie się
- Uczucie zmęczenia i wyczerpania przez cały dzień
- Częste patrzenie na zegarek
- Duże zmęczenie po pracy
- Brak pozytywnych uczuć w stosunku do pacjentów/klientów
- Opóźnianie kontaktu z chorymi (zawody medyczne)
- Traktowanie podopiecznych szablonowo, stereotypowo
- Niezdolność do koncentracji lub słuchania, co chory/klient mówi
- Poczucie bezradności
- Cynizm, wroga postawa, gniewne zachowanie w stosunku do klientów/pacjentów
- Coraz silniejsze trzymanie się przepisów
- Zaburzenia snu
- Wahania nastrojów
- Unikanie rozmów o pracy z koleżankami/kolegami
- Nadmierne zaabsorbowanie pracą zawodową
- Łatwość wpadania w złość i agresję
- Zaabsorbowanie samym sobą
- Obniżenie poczucia własnej wartości
- Zwiększona aprobata wobec stosowania środków uspokajających
- Częstsze przeziębienia i grypy
- Częstsze bóle głowy i zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Trudności w myśleniu i niechęć do zmian
- Podejrzliwość i brak zaufania
- Nadmierne spożycie lekarstw
- Konflikty rodzinne i małżeńskie
- Wysoka absencja w pracy
Powyżej wymienione symptomy obejmują zarówno objawy fizyczne, behawioralne i psychologiczne. Oczywiście lista ta nie obejmuje wszystkich symptomów, jednak może nakreślić problem. Ludzie wypaleni zawodowo mogą mieć kilka objawów ostrzegawczych, które początkowo nie są proste do zauważenia. Jeśli jednak zauważymy u siebie lub najbliższych początki wypalenia – przeciwstawmy się mu!
O tym, jak przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu radzimy w kolejnym artykule. Przeczytaj:
Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym?
Marlena Roszkowska – położna. Ukończyła studia magisterskie na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej zawodowe zainteresowania to przede wszystkim porody domowe, położnictwo naturalne oraz społeczna i zawodowa pozycja położnych w Polsce. Obecnie pracuje w Klinicznym Oddziale Neonatologii w szpitalu im. Orłowskiego w Warszawie.
Jeden komentarz
z niecierpliwością czekam na kolejny artykuł 🙂