Dieta kobiety ciężarnej i karmiącej

Żywienie kobiet w okresie prokreacyjnym ma istotny wpływ na przebieg ciąży, zdrowie matki i dziecka. Dla zapewnienia optymalnego wzrostu płodu oraz prawidłowego przebiegu ciąży należy zapewnić odpowiednią ilość podstawowych składników odżywczych (białek, tłuszczów i węglowodanów) oraz witamin i składników mineralnych.

Jadłospis kobiety ciężarnej i karmiącej musi składać się z regularnie przyjmowanych posiłków, w ilości 4-5 dań w ciągu dnia, w niewielkich porcjach, a przerwy między nimi nie mogą być za długie. Wynika to z faktu, iż przedłużająca się hipoglikemia powoduje jedzenie większych porcji. Organizm nie jest w stanie odpowiednio szybko strawić pokarmu i spalić dodatkową energię, dlatego nadmiar magazynowany jest w postaci tkanki tłuszczowej. Poziom glikemii ma szczególne znaczenie u kobiet zagrożonych cukrzycą. Dodatkową zaletą regularności i rozłożenia posiłków na co najmniej 4 w ciągu dnia jest mniejsze ryzyko przedwczesnego porodu.

Dieta kobiety, zarówno ciężarnej jak i w okresie laktacji, powinna być dobrze zbilansowana. Oznacza to, że węglowodany powinny stanowić 50-60% jej wartości energetycznej, białka 25-30%, a tłuszcze 20-25%. Aby zachować odpowiednie proporcje żywność powinna być pochodzenia zarówno zwierzęcego, jak roślinnego. Wśród produktów roślinnych podstawę stanowią produkty zbożowe, zwłaszcza z pełnego przemiału, bogate w węglowodany złożone. Zapewniają one energię mięśniom. Codzienne spożycie pieczywa razowego, kasz, płatków owsianych i otrąb wzbogaca dietę również o błonnik pokarmowy, który daje uczucie sytości, reguluje pracę jelit, zapobiega zaparciom, które są jedną z głównych przypadłości kobiet ciężarnych. Dodatkowo pomaga utrzymać należną masę ciała.

Spożywanie około 600g warzyw i owoców dziennie dostarczy organizmowi potrzebnych witamin, składników mineralnych i błonnika. Zaleca się jedzenie różnorodnych warzyw i owoców w postaci surowej lub krótko gotowanych. Procesy kulinarne powodują straty witamin, zwłaszcza folianów i witaminy C.  Zdrowe są również warzywa mrożone, soki warzywne i przetwory.

Pełnowartościowe białko, jak również żelazo hemowe znajdują się w produktach mięsnych. Ma to duże znaczenie z powodu niedokrwistości, często spotykanej w grupie kobiet ciężarnych choroby, wywołanej niedoborami pokarmowymi. Jednak ze względu na cholesterol obecny w tłuszczach zwierzęcych, kobieta ciężarna i karmiąca powinna wybierać mięsa chude, również wprowadzić do diety ryby 2-3 razy w tygodniu, zwłaszcza tłuste ryby morskie, obfite w kwasy omega-3 i omega-6. W codziennym użytku warto zastąpić tłuszcze zwierzęce olejami roślinnymi bądź oliwą z oliwek, do smarowania pieczywa używać należy masło lub miękką margarynę.

Z diety kobiety ciężarnej i karmiącej powinno się wykluczyć potrawy typu fast-food i słodycze. Są one bogate w tłuszcz i cukier, a jednocześnie posiadają niską zawartość składników odżywczych. Utrudniają utrzymanie prawidłowej masy ciała, gdyż zaspakajają głód na niedługi okres czasu, a same są bardzo kaloryczne. Spożywanie dań wysokoenergetycznych predysponuje do nadwagi i jej powikłań, jak np. cukrzycy typu 2, hipercholesterolemii, nadciśnienia tętniczego, a w przyszłości do choroby niedokrwiennej serca. Potrawy te można zastąpić chudymi, mało słodkimi deserami, orzechami, suszonymi owocami. W miarę możliwości kobieta ciężarna powinna spożywać zamiast słodyczy większe ilości warzyw i owoców.

W czasie ciąży należy zachować umiar w spożyciu soli albo zrezygnować z dosalania potraw. Sód, zawarty w soli kuchennej, zatrzymuje wodę w organizmie, wpływa na powstawanie obrzęków, podnosi poziom ciśnienia tętniczego krwi. Warto pamiętać, iż wędliny zawierają dużo soli.

Równie ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu. Kobieta ciężarna powinna wypijać około 3l wody dziennie. Zaspakajanie pragnienia zapewnia podaż wód mineralnych i źródlanych, niegazowanych. Odpowiednia ich ilość ma zasadniczy wpływ na poziom we krwi witamin rozpuszczalnych w wodzie. Zapotrzebowanie na wodę wzrasta u kobiet karmiących do 3800ml. Mleko bądź napoje mleczne dostarczają wapń, najważniejszy składnik kości. Poleca się wypijanie przez matki 3 szklanek chudego mleka dziennie. Zwiększenie objętości wypijanych płynów pomaga kobietom ciężarnym w zapobieganiu zaparciom, ma znaczenie w profilaktyce infekcji dróg moczowych, wysuszaniu naskórka, wzmaga regulację temperatury ciała. Napoje typu cola nie są polecane ze względu na zawartość fosforanów, cukru, sztucznych barwników i dodatków smakowych. Szkodliwa jest również duża ilość kofeiny pochodzącej z kawy i mocnej herbaty. Przede wszystkim, negatywny wpływ na rozwój płodu mają napoje alkoholowe, które mogą powodować Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS).

Nie istnieje taki produkt spożywczy, który całkowicie pokrywałby zapotrzebowanie na wszystkie składniki pokarmowe. Dlatego tak ważne jest, aby spożywane posiłki różniły się między sobą składem, jak również aby żywność pochodziła z różnych grup produktów. Tylko racjonalne żywienie i urozmaicona dieta warunkują prawidłowe funkcjonowanie organizmu kobiety w ciąży i rozwój płodu. Często błędy żywieniowe są przyczyną powikłań ciążowych i zaburzeń wzrostu wewnątrzmacicznego rozwijającego się dziecka.

Przeczytaj również:
Składniki mineralne ważne w diecie kobiety ciężarnej
Witaminy w diecie kobiety ciężarnej i karmiącej piersią
Rola kwasu foliowego dla rozwoju płodu
Suplementacja witaminowo-mineralna w ciąży

Artykuł jest zmodyfikowanym fragmentem pracy pt. „Zachowania żywieniowe kobiet w okresie okołoporodowym”.