Rak szyjki macicy jest drugim (po raku piersi) najczęstszym nowotworem złośliwych u kobiet. Biorąc pod uwagę wszystkie nowotwory kobiece, plasuje się na 5. miejscu pod względem częstości występowania. Wśród Polek choroba zbiera spore żniwa – liczba zgonów jest równa połowie liczby zachorowań. Według klasyfikacji EUROCARE-3, przedstawiającej odsetek 5-cio letnich przeżyć kobiet z nowotworami szyjki macicy, Polska obejmuje ostatnią pozycję.
Zachorowanie na raka szyjki macicy w ponad 80% przypadków dotyczy krajów rozwijających się. Polska należy do krajów o wysokiej umieralności z powodu tej choroby, co jest związane z późnym wykrywaniem i niską profilaktyką. Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że co około 2,5 godziny kolejna kobieta dowiaduje się o nowotworze szyjki macicy. Co gorsze, co 5 godzin jedna kobieta umiera z powodu raka.
Czynniki zewnętrzne ryzyka raka szyjki macicy
Do tej pory poznano wiele uwarunkowań, które sprzyjają rozwojowi nowotworu szyjki macicy. Dla ułatwienia, czynniki te podzielono na wewnętrzne i zewnętrzne, w zależności od wpływu osoby chorej na możliwość kontrolowania ryzyka bezpośredniego narażenia. Czynniki zewnętrzne zwane są również środowiskowymi. Stanowią zdecydowaną większość udokumentowanych uwarunkowań raka szyjki macicy.
Czynniki zewnętrzne:
- duża liczba partnerów seksualnych
- bogata przeszłość seksualna partnera, z którym prowadzone jest współżycie
- wczesne podjęcie współżycia seksualnego
- przewlekłe stany zapalne narządów płciowych (wywołane przez np. wirus opryszczki, chlamydię, rzęsistek pochwowy)
- duża liczba porodów, zwłaszcza w młodym wieku
- długoletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
- zakażenie HIV i immunosupresja
- palenie papierosów i nieodpowiednia dieta (głównie niedobory witamin A i C)
- niski status społeczno-ekonomiczny
Zewnętrzne czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy w dużej mierze związane są z zachowaniami seksualnymi z udziałem wielu partnerów. Taka aktywność seksualna koreluje z transferem wirusa brodawczaka ludzkiego HPV, który odpowiada za zmiany na nabłonku wielowarstwowym płaskim obejmującym część pochwową szyjki macicy. Wirus opryszczki HSV-2, podobnie jak wirus HPV, również przenoszony jest drogą kontaktów seksualnych. Do przyczyniania się do nowotworu szyjki macicy podejrzewa się również bakterie chlamydia, które stosunkowo często bytują w żeńskim układzie rozrodczym.
Do grupy ryzyka nowotworu szyjki macicy należą także kobiety, które wielokrotnie rodziły. Podejrzewa się, że zmiany hormonalne okresu ciąży predysponują do większej podatności na zakażenie wirusem HPV. Obniżona odporność organizmu, w przypadku ciąży lub choroby HIV, przyspieszać może procesy nowotworzenia.
W przypadku długoletniego przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy również wzrasta. U kobiet, które stosowały doustną antykoncepcję przez ponad 10 lat, szanse na nowotwór zwiększają się aż czterokrotnie.
Do najpopularniejszych przyczyn chorób nowotworowych (nie tylko układu rozrodczego) zalicza się palenie papierosów. Substancje rakotwórcze dymu tytoniowego wchłaniane są z płuc do krwioobiegu, a stamtąd rozprowadzane są po całym organizmie. W przypadku raka szyjki macicy mówi się o dwudziestokrotnie wyższym ryzyku choroby, niż w przypadku kobiet niepalących.
Związek niskiego statusu socjo-ekonomicznego z częstszym występowaniem nowotworu szyjki macicy tłumaczony jest gorszym dostępem do opieki medycznej, niższym poziomie wiedzy o profilaktyce przeciwnowotworowej oraz niezdrowym stylem życia. Brak owoców i warzyw w diecie wiąże się z małą ilością antyoksydantów, hamujących mutacje w materiale genetycznym.
Czynniki wewnętrzne ryzyka raka szyjki macicy
Kiedy sam fakt narażenia się na czynnik nowotworu raka szyjki macicy, oraz wielkość narażenia, mogą być kontrolowane przez daną osobę, to w tym przypadku mówi się o wewnętrznych uwarunkowaniach raka.
Czynniki wewnętrzne:
- wiek
- dziedziczenie
- ekspozycja w życiu płodowym na DES – dietylostilbezstrol
Dietylostilbestrol to substancja hormonalna, przypisywana w latach 40. kobietom w okresie menopauzy, jako antykoncepcja po stosunku, kobietom ciężarnym z ryzykiem poronienia oraz w celu wyhamowania laktacji. W 1971 wykryto niekorzystne działanie DES na rozwój płodu. U dziewczynek, których matki stosowały Dietylostilbestrol w ciąży zaobserwowano większą podatność na gruczolaka jasnokomórkowego pochwy oraz raka szyjki macicy.
Liczba zachorowań na raka szyjki macicy ma duży związek z wiekiem kobiet. Najczęściej choroba występuje u kobiet w wieku 45-49 lat, w stadium inwazyjnym. Na 35. rok życia przypada szczyt zachorowalności na raka przedinwazyjnego.
Badania wskazują na rodzinne występowanie raka szyjki macicy u niektórych kobiet. Nadal nie ma pewności, czy dochodzi do dziedziczenia wadliwego genu odpowiedzialnego za chorobę, czy chodzi o rodzinną podatność na zakażenie wirusem HPV. Ocenia się, że ryzyko raka szyjki macicy jest dwukrotnie wyższe wśród kobiet, których matka lub siostra była obciążona tym nowotworem.
Przeczytaj również:
Wirusowe infekcje narządów rozrodczych
Mięczak zakaźny
Szczepionka przeciw HIV
Wstydliwa chlamydioza
Nadżerka szyjki macicy -groźniejsza niż myślisz!