Cukrzycą ciążową (GDM – Gestational Diabetes Mellitus) definiujemy każdą formę nietolerancji glukozy, która pojawia się lub zostaje rozpoznana po raz pierwszy w ciąży, a najczęściej ustępuje po okresie połogu. Stanowi ona ponad 90% przypadków cukrzycy towarzyszącej ciąży.
Cukrzyca ciążowa wyraża się hiperglikemią (nieprawidłowo wysokim stężeniem glukozy), czasami też z towarzyszącym cukromoczem. Podstawą jej rozwoju jest wyczerpanie się zdolności adaptacyjnych organizmu ciężarnej, które związane są z upośledzoną tolerancją glukozy i rozwojem insulinooporności. Częstość występowania cukrzycy ciężarnych w Polsce szacuje się na około 2-15%, w zależności od autorów badań.
Cukrzyca w ciąży
Ryzyko wystąpienia cukrzycy u kobiety ciężarnej określa się już podczas pierwszej wizyty w gabinecie ginekologicznym. Pomiaru glikemii dokonuje się na czczo. Wynik prawidłowy to stężenie glukozy we krwi poniżej 100 mg/dl. Wyższe wartości predysponują do testu diagnostycznego 75 g glukozy (OGTT – Oral Glucose Tolerance Test) lub skierowania pacjentki do ośrodka referencyjnego. Obowiązkowo u każdej pacjentki wykonywany jest przesiewowy test 50 g glukozy. Jest ono przeprowadzane pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. Test ten – GCT (Glucose Challenge Test), nie wymaga by kobieta ciężarna była na czczo. Pomiar glikemii dokonuje się po godzinie od spożycia glukozy. Wynik prawidłowy powinien wynosić poniżej 140 mg/dl. Wartości w granicach 140-180 mg/dl są nieprawidłowe, należy pacjentkę skierować na OGTT. Wynik przekraczający 200 mg/dl decyduje o ujawnieniu się cukrzycy.
Prawidłowe wartości glikemii w testach GCT i OGTT:
- Glukoza na czczo <105 mg%
- GCT po 1 godz. <140 mg%
- OGTT po 1 godz. <180 mg%
- OGTT po 2 godz. <140 mg%
Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę ciężarnych należą wieloródki, kobiety z nadwagą oraz ciężarne z ukończonym 35 rokiem życia. Udowodniono, że rodzinne występowanie cukrzycy typu 2 oraz wywiad położniczy obciążony GDM w poprzednich ciążach, zgonami wewnątrzmacicznymi lub porodami dzieci o masie ciała powyżej4000 g również predysponują do cukrzycy w ciąży. Jednak choroba ta pojawia się także u kobiet spoza grup ryzyka. W ciąży fizjologicznej dochodzi do zmian hormonalnych, a przy tym do zmniejszenia wrażliwości tkanek na działanie insuliny (insulinooporności). U 95% kobiet organizm jest w stanie zwiększyć produkcję insuliny celem przełamania insulinooporności. U pozostałych mechanizm ten jest niewystarczający. Defekt działania insuliny polega na niedostatecznym metabolizmie glukozy w mięśniach i tkance tłuszczowej. Prowadzi to do hiperglikemii, a w konsekwencji do cukrzycy ciężarnych.
W ciąży występuje fizjologiczna insulinooporność będąca skutkiem działania hormonów łożyska, takich jak kortyzol, laktogen łożyskowy, progesteron i estrogeny. Insulinooporność jest bardziej nasilona u pacjentek otyłych i prowadzących oszczędzający tryb życia w przypadku ciąży zagrożonej.
Czynniki ryzyka wystąpienia GDM:
- Wielorództwo
- Wiek ciężarnej powyżej 35 r.ż.
- Indeks masy ciała BMI > 27 kg/m2 przed ciążą
- Nadciśnienie tętnicze przed ciążą
- Zespół policystycznych jajników –PCOS
- Stwierdzona GDM w przebytych ciążach
- Urodzenie dziecka o masie > 4000 g
- Wady wrodzone lub zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
- Cukrzyca w wywiadzie rodzinnym
Cukrzyca zagrożeniem dla zdrowia matki i dziecka?
Występująca w ciąży cukrzyca stanowi niebezpieczeństwo pogorszenia stanu zdrowia i licznych powikłań dla kobiety i płodu. Dla ciężarnej najgroźniejsze to hipoglikemia (nieprawidłowo niskie stężenie glukozy we krwi), kwasica ketonowa i śpiączka. Nierzadko pojawiają się zaburzenia pracy nerek. W przyszłości u kobiet z GDM w wywiadzie częściej obserwuje się występowanie otyłości, zmian w profilu lipidowym i nieprawidłowe zapisy EKG z zwiększonym ryzykiem zawału serca. Cukrzyca ciężarnych jest także zwiastunem arterosklerozy i nadciśnienia tętniczego. Wykazano wyższe stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu (tzw. „złego”), triglicerydów oraz wyższe wartości ciśnienia tętniczego u kobiet z GDM w okresie 5-6 lat po porodzie. Jednoczesne występowanie tych powikłań wraz z otyłością, nietolerancją glukozy i insulinoopornością stanowią składowe zespołu metabolicznego.
Cukrzyca, która komplikuje przebieg ciąży, niesie ze sobą ryzyko szeregu zaburzeń w rozwoju płodu. Ze względu na dobro dziecka porody kobiet z cukrzycą powinny odbywać się w ośrodkach o wyższych stopniach referencyjności z oddziałami intensywnej opieki noworodkowej. Noworodek matki z cukrzycą ciężarnych jest zawsze dzieckiem szczególnego ryzyka i wymaga specjalnej opieki w okresie okołoporodowym.
Bakteriomocz, objawowy lub nie, u kobiet w ciąży występuje 5 razy częściej niż u kobiet nieciężarnych. Predysponują do tego zmiany fizjologiczne zachodzące w ciąży. Cukrzyca występująca w ciąży podwyższa ryzyko wystąpienia infekcji dróg moczowych dwa razy. Choroba znacznie częściej ujawnia się u kobiet leczonych wyłącznie dietą. Powikłaniem bakteriomoczu jest poród przedwczesny oraz nadciśnienie indukowane ciążą. Zaleca się rutynowe badania ogólne moczu u kobiet ciężarnych.
Wśród ciąż kobiet z cukrzycą ciężarnych obserwuje się częste występowanie wielowodzia, nadciśnienia tętniczego oraz zakażeń dróg moczowych. Predysponuje to do przedwczesnego porodu. Glukoza, będąca materiałem energetycznym dla rozwijającego się płodu, przenika z krwi matki przez łożysko. Ilość glukozy przekazywana dziecku zależy od jej ilości we krwi matki. W stanach hiperglikemii ciężarnej organizm płodu zobowiązany jest to produkcji własnej insuliny, gdyż łożysko stanowi nieprzepuszczalną barierę dla insuliny kobiety. Przenikająca przez łożysko glukoza powoduje przerost komórek trzustki i ich nadczynność, co prowadzi do nadmiernego wzrostu płodu, co bywa przyczyną dystocji barkowej, urazów porodowych oraz zwiększonej częstości cięć cesarskich. W nieleczonej GDM częstość występowania nadmiernej masy ciała wśród noworodków wynosi 44%.
Istnieje silna korelacja między wyższym wskaźnikiem spontanicznych poronień a nieleczoną cukrzycą ciężarnych. Wykazano 2-krotnie wyższą liczbę poronień w grupie kobiet z cukrzycą w porównaniu z populacją ogólną. Często spotyka się wrodzone defekty serca, układu moczowego i pokarmowego u płodu. Wady układu sercowo-naczyniowego są 5-krotnie częstsze niż u płodów zdrowych kobiet. U dzieci matek z GDM częściej obserwuje się otyłość i nieprawidłową tolerancję glukozy w przyszłości.
Najczęstsze powikłania matczyne i płodowe w przebiegu GDM:
Powikłania matczyne:
- Wielowodzie
- Nadciśnienie tętnicze
- Zakażenia dróg moczowych
- Poród zabiegowy
- Poród operacyjny
- Rozwój cukrzycy po porodzie
Powikłania płodowe:
- Makrosomia płodu (nadmierna masa ciała płodu w stosunku do wieku ciążowego)
- Obumarcie wewnątrzmaciczne płodu
- Uraz okołoporodowy
- Powikłania okresu noworodkowego (niedojrzałość układu oddechowego, hipoglikemia, hipokalcemia, hiperbilirubinemia)
- Otyłość w okresie dojrzewania
Artykuł jest zmodyfikowanym fragmentem pracy pt. „Rola dietetyka w opiece nad kobietą w ciąży powikłanej cukrzycą”
13 komentarzy
Bardzo fajnie opisany artykuł, poszukiwałam tak dokładnego artykułu i nigdzie nie znalazłam aż do dziś. Obawiałam się jeszcze ponad miesiąc temu, że mam cukrzycę ciążową. Moj wynik po glukozie wskazywał po 2 godź na 150 mg% po niespełna miesiącu miałam powtórkę z glukozy i już byłam zadowolona gdyż wynik był w normie 121mg% z czego bardzo się ucieszyłam, chociaż niestety musiałam przez miesiąc ograniczyć wszystko co słodkie i tłuszcze a dla mnie to było prawdziwe wyzwanie bo ja jestem wręcz uzależniona od słodyczy, jednak byłam gotowa podjąć to wyzwanie, wszystko dla dobra dziecka :).
za dwa tygodnie czeka mnie taki test i przyznam się, że trochę się boję. Siostra opowiadała mi, że ta glukoza jest tak słodka, że miała straszne mdłości… znajoma mówiła, że jej do glukozy oddali trochę soku z cytryny, ale nie wszędzie się na to zgadzają. Ja początkiem ciąży miałam straszne mdłości i boję się, że po takiej dawce słodkości nie wytrzymam i zwymiotuję. Pomóżcie! Też macie negatywne wspomnienia związane z testem? Dałyście radę? A co jeśli zwymiotuję, będę musiała powtarzać test? Z góry dziękuję za odpowiedzi.
Stosowanie cytryny przy teście GCT jest kwestią sporną, gdyż nie wszystkie laboratoria zgadzają się na połączanie glukozy z cytryną. Dodatek cytryny zmienia jedynie smak napoju z glukozą, nie wpływa na glikemię i nie zaburza przebiegu badania.
Proszę zabrać cytrynę za sobą na pomiar. Jeśli laboratorium dopuści taką opcję to może mniej słodki smak nie wywoła u Pani mdłości.
Owszem mój lekarz powiedział, że można dodać odrobinę cytryny, jednak w laboratorium powiedziano mi, że lepiej bez. Osoby różnie reagują, ja miałam test robiony dwukrotnie, za pierwszym razem wypiłam bez problemu, nic mi nie było. Myślę, że jeśli lubisz słodycze i jadasz je każdego dnia, to nie odczujesz niczego :). Ja niestety po pierwszym wyniku musiałam słodycze ograniczyć dlatego z drugim badaniem glukozy było trudniej – z ledwością wypiłam, bo jednak było mi to za słodkie, jednak potem tylko napiłam się samej wody, aby nieprzyjemny posmak w buzi minął, ale również nic mi nie było. Czasem straszą a to powoduje różne reakcje, więc się nie przejmuj. Powiedz sobie to co ja;” taki słodki cukier puder” 😀
konkurs dał mi motywację żeby się pochwalić. Test z glukozą przeszłam gładko, wymiotów nie było chociaż niepokoiły mnie nudności tuż po wypiciu. Za bardzo spanikowałam, za co przepraszam wszystkie Panie. Basiu, jesteś już po porodzie? (mam nadzieję ze to odczytasz)
U mnie test z glukozą robiony był 2 razy i żaden się nie udał. Pielęgniarka pozowliła mi na dodatek cytryny i pokusiłam się o dodatek kilku kropli, niestety i tak zwymiotowałam. Za drugim razem cytryny dałam więcej (prawie całą) i znowu zwymiotowałam. Nudności w ciąży nie miałam.
Glukozę na czczo mam w normie, a tej po glukozie nie dali mi rady zmierzyć ze względu na… wymioty? Nie wyszło po prostu. Myśle, ze nie ma sensu robic mi to bdanie po raz trzeci, bo na pewno znowu zwymiotuję. Mam tego dosyć, mój żołądek tez. No i jestem w 29 tygodniu więc nie wiem czy dalej będą mi to robili. Za tydzień widzę się z moja gin.
Współczuję, mam nadzieję, że u mnie sprawa rozwinie się inaczej. Mam czas żeby przygotować się psychicznie.
Spokojnie, nie panikuj. Nie każdej zdarza się wymiotować po wypiciu glukozy, na pewno są rzesze kobiet, które jakoś dały sobie z tym radę. Masz 2 tygodnie to się nie nakręcaj tylko na spokojnie. Niepotrzebny stres szkodzi dziecku.
Bardzo dziękuję Wam za wszystkie słowa wsparcia, obiecuję od dzisiaj nie panikować. Przestanę o tym myśleć.
Barbara, dlaczego dwa razy robiłaś test? Chodzi o to, że masz dwójkę dzieci czy coś poszło nie tak jak trzeba? Tym pytaniem chyba znowu zapanikowałam 😉
Dzidziuś będzie pierwszy :), już w lipcu. Oba testy na glukozę miałam po 75 gram – tak lekarz zlecił. Pierwszy raz robiłam chyba w 27 tygodniu i po 2 godź miałam wynik 150 , trochę ponad normę, tak więc lekarz zalecił dietę bezcukrową, cięzko było, nawet schudłam 1 kg, ale lekarz stwierdził, że to rzecz normalna tym bardziej, że wcześniej objadałam się słodyczami. Dlatego, że wynik był troszkę nie korzystny po miesiącu mialam powtórkę z glukozy i wynik po 2 godź był w już w normie :). Myślę, że jeśli wynik będziesz miała dobry, powtórka z glukozy nie będzie konieczna :). Radzę dzień przed badaniem nie jeść za dużo słodyczy, ja gdy robiłam pierwsze badanie zapomniałam się i pochłonęłam jeszcze o 22-ej 4 delicje 😀 co mogło mieć wpływ na wynik.
Rozumiem. Zazdroszczę tego, że tak szybko zobaczycie dzidziusia. Słodyczy raczej jem mało, może poza czekoladą ale kto nie lubi czekolady 😉 My dzidzię zobaczymy końcem września lub początkiem października -zależnie od USG. A będziemy mieli chłopca 🙂 (nie wiem czy wspomniałam). Pozdrawiam Basiu!
U mnie też będzie chłopak 🙂 Pozdrawiam 🙂
Noooo cukrzyca ciążowa to na pewno utrapienie i niepewność przyszłej mamy. W pierwszej ciąży (Franio już ma prawie 3 latka) miałam to badanie robione gdzieś w 6 miesiącu i na szczęście było ok! A przy drugiej ciąży przeszłam do drugiego lekarza prowadzącego ze względu na odległość dojazdu i dowiedziałam się że jest za późno na to badanie i nie mogę już zrobić, podczas gdy wcześniejsza lekarka jeszcze mi tego nie zlecała mówiąc że jeszcze czas na to… I więc co lekarz to inaczej to wszystko wygląda jak się przekonałam… Ale na szczęście poród i wszystko poszło w porządku i Milka skończyła już roczek;) ale nie powiem- bałam się tej cukrzycy!