Kobiety cierpią na schorzenia tarczycy pięciokrotnie częściej niż mężczyźni. Rozwój choroby gruczołu tarczowego przypada głównie na okres rozrodczy. Należy podjąć wczesne leczenie schorzeń ze względu na ich duży wpływ na rozwój ciąży. Zaburzenia gospodarki hormonalnej odbijają się nie tylko na zdrowiu kobiety ciężarnej, ale również na rozwoju płodu i noworodka.
Hormony grające główne skrzypce w regulacji działania tarczycy to: tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3) oraz hormon tyreotropowy (TSH) zwany tyreotropiną. Dwa pierwsze syntetyzowane są przez gruczoł tarczowy. Proces produkcji i wydzielania hormonów oparty jest o sprzężenie zwrotne w układzie podwzgórze-przysadka-tarczyca. Oznacza to, że uwolnione z tarczycy hormony, hamują wydzielanie TSH z przysadki mózgowej. Proces produkcji hormonów jest pośrednio zależny od wysycenia organizmu jodem. Jod dostarczany jest przez pożywienie, wodę oraz powietrze w rejonach nadmorskich. Zapotrzebowanie na jod znacznie wzrasta od początku ciąży. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dzienną dawkę jogu dla kobiet ciężarnych i karmiących na poziomie 250 ug. Hormony tarczycy odpowiadają m.in. za metabolizm węglowodanów i tłuszczy, przemianę wapniowo-fosforanową oraz gospodarkę wodno-elektrolitową.
Od równowagi hormonalnej organizmu, zależne jest zdrowie ciężarnej i rozwój płodu. Prawidłowe stężenie hormonów tarczycy gwarantuje odpowiedni rozwój układu nerwowego i kostnego dziecka. W I trymestrze ciąży płód otrzymuje pewną dawkę hormonów tarczycy od matki, poprzez łożysko. W kolejnych etapach rozwoju, prócz matczynych hormonów, organizm płodu wytwarza własne hormony tarczycowe.
Kobieta ciężarna może cierpieć z powodu popularnych schorzeń tarczycy: niedoczynności, nadczynności lub choroby Hashimoto. Ciąża jednak nieznacznie modyfikuje przebieg chorób. Stężenie tyreotropiny i wolnych hormonów tarczycowych zmienia się pod wpływem estrogenów i gonadotropiny kosmówkowej. Z powodu stymulacji stężenie TSH znacząco obniża się w I trymestrze, szczególnie w 10. tygodniu ciąży, a następnie się normalizuje.
Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) to stan wywołany wysokim stężeniem hormonów produkowanych przez tarczycę (T3 i T4). Najczęściej spowodowane jest chorobą Gravesa-Basedowa (85% przypadków). Do podstawowych objawów choroby należą: przyspieszona czynność serca, nerwowość, chudnięcie, nadmierne pocenie oraz nietolerancja ciepła. Chociaż choroba dotyczy tylko 0,1-1% ciężarnych kobiet, niesie ryzyko groźnego w skutkach przełomu tarczycowego. Głównym objawem nadczynności tarczycy płodu jest przyspieszenie czynności serca. W leczeniu stosuje się leki antytarczycowe (tyreostatyki) oraz regularną kontrolę stężenia hormonów. Tyreostatyki nie wykazują negatywnego działania na rozwój płodu w I trymestrze ciąż.
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to stan spowodowany niedoborem lub obwodową opornością na hormony tarczycy. O jawnej niedoczynności tarczycy mówi się w przypadku niskiego stężenia T4, przy podwyższonym TSH. Choroba może być spowodowana niedoborem jodu, przebytym zapaleniem tarczycy, schorzeniem autoimmunologicznym (choroba Hashimoto), usunięciem tarczycy lub długotrwałym leczeniem tyreostatykami. Ciąża kobiety z niedoczynnością tarczycy zdarza się niezwykle rzadko, dotyczy około 2% ciężarnych kobiet. Prawdopodobnie, rolę odgrywa tu obniżona płodność kobiet z hipotyreozą. Obniżone stężenie hormonów tarczycowych niesie ryzyko powikłań położniczych, m.in. przedwczesne odklejenie łożyska, wady wrodzone czy wewnątrzmaciczna śmierć płodu. Choroba Hashimoto, będącą zapaleniem tarczycy, to najczęstsza postać niedoczynności gruczołu tarczowego u kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety z chorobą Hashimoto narażone są na poronienia samoistne lub rozwój trwalej niedoczynności tarczycy. Leczenie opiera się na suplementacji tyroksyny w indywidualnie dobranej dawce.
Zaburzenia czynności tarczycy zaliczane są do najczęstszych schorzeń endokrynologicznych okresu ciąży. Z wyżej wymienionych powodów niezwykle ważne wydaje się rozpoznanie i leczenie chorób tarczycy, w okresie ciąży i przed poczęciem.
Przeczytaj również:
Ciężarna z chorobą Hashimoto
Pielęgnuj zdrowie – nie daj się zaskoczyć chorobom tarczycy