Bezpieczeństwo przyjmowania leków w ciąży

Ciąża jest to wyjątkowy stan, w którym kobieta w szczególny sposób powinna dbać o swoje zdrowie. Zarówno kondycja fizyczna jak i psychiczna matki ma bardzo duży wpływ na rozwój płodu. Co zrobić kiedy przyszła mama zachoruje? Jest to sprawa problematyczna, gdyż tak naprawdę jest niewiele leków bezpiecznych dla kobiet w ciąży.

Praktycznie każda decyzja o przyjęciu leków przez kobietę ciężarną jest obarczona ryzykiem powikłań dla płodu. Dlatego też, ewentualna wizyta w aptece poprzedzona konsultacja z lekarzem. Farmaceutyki w czasie ciąży powinny być zażywane tylko wtedy, gdy korzyści terapeutyczne wyraźnie przewyższają ryzyko uszkodzenia płodu.

Rozwój dziecka w łonie matki jest bardzo dynamiczny. W pierwszym trymestrze, czyli w pierwszych trzech miesiącach od chwili zapłodnienia, w organizmie nienarodzonego jeszcze dziecka dochodzi do kształtowania się większości ważnych dla życia ośrodków. W tym okresie płód jest najbardziej wrażliwy na leki zażywane przez matkę. Nienarodzony organizm nie ma jeszcze do końca wykształconych układów enzymatycznych, co uniemożliwia mu eliminację leków i ich szkodliwych metabolitów. Negatywny wpływ farmaceutyków może być wyrażony bezpośrednio na płód powodując jego nieprawidłowy rozwój, zniekształcenie, bądź też poronienie. Leki mogą także negatywnie oddziaływać na przebieg samej ciąży, przyczyniając się do przedwczesnego porodu, czy wręcz przeciwnie opóźniać akcję porodową. Nie zawsze szkodliwe działanie preparatów farmaceutycznych widać od razu, niektóre negatywne skutki można zauważyć dopiero po latach, w wieku późniejszym dziecka.

Światowa Organizacja Zdrowia podzieliła leki występujące na rynku na pięć kategorii, ze względu na bezpieczeństwo stosowania ich w ciąży:

Kategoria A – jest to mała grupa leków. Badania nad lekami w tej grupie prowadzone na zwierzętach oraz na podstawie obserwacji odpowiednio kontrolowanej grupy ludzi nie wykazały szkodliwego działania na płód. Są to nieliczne preparaty przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol – niewskazany w I trymestrze ciąży), oraz ziołowe preparaty uspokajające (melisa), wykrztuśne (syrop z prawoślazu, babki lancetowatej, bluszczu) czy odkażające drogi moczowe. Zalicza się tutaj także witaminy, preparaty magnezowe, a także leki zobojętniające soki żołądkowe (wapniowo-magnezowe). Pomimo, iż leki z tej grupy są bezpieczne dla płodu  nie należy stosować ich bez wyraźnej potrzeby.

Kategoria B – jest to grupa leków, w której badania na zwierzętach wykazały negatywne skutki dla płodu, jednak z obserwacji u ludzi szkodliwe działanie na ludzki płód nie zostało zarejestrowane. Takie leki mogą być stosowane w trakcie ciąży tylko w przypadku wyraźnej konieczności. Do grupy tej zaliczamy: leki przeciwbólowe i przeciwzapalne takie jak ibuprofen, diklofenak, naproksen, leki wykrztuśne zawierające ambroksol i acetylocysteinę, niektóre antybiotyki (np. amoksycylina), preparaty stosowane w schorzeniach układu pokarmowego (famotydyna, ranitydyna), czy niektóre leki przeciwalergiczne (np. loratadyna). Większość z farmaceutyków w tej grupie niezalecana jest w I trymestrze ciąży.

Kategoria D – preparaty farmaceutyczne z tej grupy podczas obserwacji u człowieka wykazują niekorzystny wpływ na płód. Leki te mogą być stosowane u kobiet ciężarnych tylko w przypadku, gdy jest to bezwzględnie konieczne, a podanie innego mniej szkodliwego leku jest niemożliwe lub przeciwwskazane. Są to m.in. fenobarbital, klonazepam, diazepam,  acenokumarol, chloramfenikol, streptomycyna, doksycyklina, amikacyna, enalapryl, amiodaron.

Kategoria X – do tej grupy należą leki bezwzględnie zakazane do stosowania w trakcie ciąży. Podczas obserwacji na ludziach oraz badań przeprowadzonych na zwierzętach wykazują działanie uszkadzające płód. Do tych leków zaliczamy retinol (czyli witamina A w bardzo wysokich dawkach stosowana podczas leczenia trądziku), metotreksat, estazolam, tetrazepam.

Stosowanie farmaceutyków w ciąży i podczas karmienia piersią powinno być traktowane z dużą dozą ostrożności. To co spożywa przyszła mama ma ogromy wpływ na rozwój jej dziecka. O ile jest to możliwe kobieta w ciąży nie powinna zażywać żadnych leków. Wyjątkiem jest tylko kwas foliowy, którego przyjmowanie ma dobroczynny wpływ na rozwój płodu. Jego stosowanie zalecane jest już na trzy miesiące przed planowanym zajściem w ciążę oraz podczas pierwszego trymestru ciąży. Kwas foliowy zapobiega wadom rozwojowym cewy nerwowej płodu. Jego pozytywny wpływ na rozwój nienarodzonego jeszcze dziecka został potwierdzony wieloma badaniami naukowymi.

Pamiętaj! W razie jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z lekarzem!

Przeczytaj również:
Zapotrzebowanie na kwas foliowy w ciąży
Suplementacja witaminowo-mineralna w ciąży 

Autor: Mgr Farmacji Edyta Sulowska