Coraz częściej słyszymy o probiotykach i prebiotykach oraz ich pozytywnym oddziaływaniu na zdrowie. Lekarze zalecają ich stosowanie szczególnie przy zaburzeniach układu odpornościowego i przy antybiotykoterapii. Czym są probiotyki i prebiotyki, jaki mają wpływ na organizm człowieka, kiedy można je stosować i czy można je dostać tylko w aptece w postaci suplementów diety?
Probiotyki
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), probiotyki to produkty spożywcze lub preparaty, które zawierają żywe drobnoustroje wywierające korzystny efekt zdrowotny na organizm (warunkiem jest podanie ich w odpowiedniej ilości). Tymi organizmami mogą być bakterie należące do rodziny Lactobacillus lub Bifidobeacterium oraz drożdżaki z rodziny Saccharomyces.
Probiotyki powinny posiadać kilka znaczących cech:
- pochodzenie od człowieka,
- potwierdzone korzystne działanie na zdrowie,
- bezpieczeństwo stosowania,
- odporność na żółć i niskie pH (zdolność do przeżycia podczas przechodzenia przez układ pokarmowy),
- zdolność przylegania do komórek w jelitach i kolonizacji przewodu pokarmowego,
- korzystne działanie na organizm gospodarza.
Stosowanie probiotyków przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Znane są przede wszystkim z tego, że wspomagają naturalną mikroflorę jelitową w regeneracji po kuracjach antybiotykowych. Poza tym wspomagają funkcje układu pokarmowego, przez co ułatwiają proces trawienia oraz zwiększają wchłanianie witamin i składników mineralnych z pożywienia, a zmniejszają przyswajanie cholesterolu. Dodatkowo, stymulują układ odpornościowy oraz mogą działać przeciwalergicznie. Chronią także przed zakażeniami oraz łagodzą objawy nietolerancji laktozy. Co więcej, biorą udział w syntetyzowaniu niektórych witamin. Istnieją także badania, które mówią, że podawanie probiotyków niemowlętom może przyczynić się do zmniejszenia występowania atopowego zapalenia skóry, złagodzenia objawów astmy, a nawet może wywierać działanie profilaktyczne w chorobach górnych dróg oddechowych. Probiotyki mają potwierdzoną skuteczność łagodzenia biegunek spowodowanych przyjmowaniem antybiotyków i biegunek infekcyjnych u dzieci.
Jak działają probiotyki?
Według naukowców większość nieprawidłowości w układzie pokarmowym związanych jest z zaburzeniem równowagi mikroflory jelitowej. Taka sytuacja występuje np. przy antybiotykoterapii oraz przy uszkodzeniu śluzówki jelit. Wtedy z pomocą mogą przyjść probiotyki. Działają one przez tkankę limfatyczną układu pokarmowego, wspomagają odbudowanie naturalnej mikroflory (co chroni przed zakażeniem); stymulują odpowiedź immunologiczną oraz maja wpływ na produkcję przeciwciał. Dlatego probiotyki można przyjmować wraz z antybiotykami, przy różnych infekcjach (w tym infekcjach narządów rodnych – istnieją specjalnie skomponowane preparaty), przy niewłaściwej diecie, a także jeśli planujemy daleki wyjazd, co wiąże się ze zmianą nawyków żywieniowych.
Gdzie można znaleźć te korzystne drobnoustroje?
Przede wszystkim w produktach spożywczych. Od tego trzeba zacząć mając na myśli profilaktykę i wzmocnienie organizmu. Probiotyki znajdziemy w fermentowanych produktach mlecznych (jogurt, kefir, maślanka); szczególnie tych z przedrostkiem –Bio w nazwie. Co więcej, znajdziemy je także w kiszonkach takich jak ogórki i kapusta. Jednak najbardziej rozpowszechnionym źródłem probiotyków są oczywiście preparaty z apteki. Zawierają one wspomniane mikroorganizmy w większych stężeniach, przez co mogą intensywniej działać na organizm i dlatego zalecane są przy osłabieniu układu immunologicznego człowieka.
Warto pamiętać, że produkt może zostać nazwany „probiotycznym” jeśli zawiera co najmniej 10 mln jednostek Bifidobacterium lub 100 mln jednostek Lactobacillus.
Prebiotyki, czyli z czym to się je
W przeciwieństwie to probiotyków, prebiotyki nie są żywymi mikroorganizmami, ale składnikami pożywienia, które nie ulegają trawieniu, a które są jednocześnie pożywką dla probiotyków, przez co pobudzają ich wzrost i aktywność. Do najbardziej znanych substancji zaliczanych do prebiotyków należy błonnik pokarmowy: pektyny, inulina, celuloza, hemicelulozy. Są one odporne na działanie soków trawiennych, dlatego nie ulegają strawieniu w żołądku ani jelicie cienkim. Ulegają natomiast fermentacji w jelicie grubym, w wyniku czego powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Ich podstawowa rola polega na zwiększaniu namnażania fizjologicznej flory bakteryjnej, co ma korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Ponadto bronią przed rozwojem bakterii chorobotwórczych, zapobiegają zaparciom, zmniejszają przyswajanie cholesterolu LDL (tzw. „zły cholesterol”), zwiększają wchłanianie wapnia.
Prebiotyki można znaleźć przede wszystkim w produktach spożywczych: szparagach, karczochach, cebuli, czosnku, cykorii, bananach, porach, natce pietruszki, pszenicy (mąka, ziarna, pieczywo pełnoziarniste, płatki). W aptece można także uzyskać środki zawierające prebiotyki, jednak decyzję o ich zastosowaniu warto skonsultować z lekarzem.
Podwójna siła, czyli synbiotyki
Połączenie probiotyku i prebiotyku to synbiotyk. To pojęcie dotyczy przede wszystkim produktów, w których składzie występują prebiotyki, które działają korzystnie na konkretne mikroorganizmy, np. oligofruktoza stymuluje wzrost i namnażanie bifidobakterii. Wydawałoby się, że połączenie korzystnych mikroorganizmów i ich pożywki to wybór najlepszy. Jednakże synbiotyki nie są tak popularne jak probiotyki. Stosowane są zwykle u dzieci. Zdania naukowców są na ich temat podzielone. Wielu lekarzy uważa, że probiotyki w stężeniu leczniczym i przy prawidłowej diecie „poradzą” sobie bez pomocy prebiotyku.
Włączenie naturalnych probiotyków i prebiotyków do diety będzie miało bardzo korzystny wpływ na układ pokarmowy (i nie tylko). Suplementy diety lepiej zostawić na „wyjątkowe” sytuacje. Przed ich zastosowaniem warto skonsultować się z lekarzem, który oceni czy i które preparaty będą najbardziej odpowiednie.
mgr Magdalena Szuchnik -dietetyk kliniczny. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadziła edukację żywieniową pacjentów warszawskich szpitali. Biegle włada językiem angielskim także w zakresie dietetyki. Aktualnie współpracuje z portalem MamaNaDiecie.pl oraz zdobywa doświadczenie pracując jako dietetyk na siłowni. Do zakresu jej zainteresowań należą szczególnie edukacja związana ze zdrowym odżywianiem, diety redukcyjne oraz diety dla kobiet planujących ciążę i będących w ciąży.
Jeden komentarz
U nas zawsze probiotyki się sprawdzają, przy biegunce i każdym antybiotyku podaje dzieciom np. acidolac. Kontynuuje podawanie jeszcze tak przez kilka tygodni, żeby flora bakteryjna mogła się odbudować