Pigułki antykoncepcyjne -co i jak? Wady i zalety.

Doustna antykoncepcja hormonalna jest obecnie jedną z najczęściej wybieranych metod antykoncepcji. Polega ona na dostarczaniu do organizmu odpowiedniej ilości hormonów w celu uniknięcia zajścia w ciążę.

W środkach antykoncepcji hormonalnej stosuje się hormony z grupy estrogenów oraz progestagenów. Hormony te działają poprzez hamowanie owulacji, bądź też jajeczkowania, zagęszczają śluz obecny w szyjce macicy przez co staje się on nieprzepuszczalny dla plemników, zmniejszają ruchliwość jajowodów utrudniając wędrówkę komórki jajowej oraz plemników, a także zmieniają strukturę błony śluzowej macicy, uniemożliwiając w ten sposób zagnieżdżenie się zarodka, w razie gdyby jednak doszło do zapłodnienia.

Jakie są zalety antykoncepcji hormonalnej?

Jest to metoda stosunkowo łatwa i skuteczna. Przy prawidłowym stosowaniu skuteczność według wskaźnika Pearla wynosi 0,2-1 (wskaźnik Pearla mówi o ilości zajść w ciążę, w przeciągu roku, u 100 par stosujących daną metodę). Oprócz uniknięcia niechcianej ciąży antykoncepcja hormonalna ma też inne zalety:

• znosi bóle menstruacyjne
• łagodzi zespół napięcia przedmiesiączkowego
• zmniejsza obfitość krwawień miesiączkowych
• pomaga uregulować cykl menstruacyjny
• zmniejsza ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej
• zmniejsza ryzyko wystąpienia pewnych chorób narządów rodnych (raka macicy oraz  jajników, torbieli jajników czy zapalenia przydatków)

Czy antykoncepcja hormonalna ma jakieś wady?

Niestety, jak każda metoda antykoncepcja, forma hormonalna nie jest pozbawiona wad. Wymaga dużego zdyscyplinowania w przypadku doustnych preparatów, które muszą być przyjmowane codziennie o stałej porze. Ich działanie może być osłabione podczas biegunki czy też wymiotów. Dodatkowo, środki hormonalne wchodzą w interakcje z niektórymi lekami nasilając bądź też osłabiając ich działanie. Dostarczanie do organizmu hormonów z zewnątrz powoduje zaburzenie naszej naturalnej gospodarki hormonalnej, co niesie za sobą liczne działania niepożądane:

• ryzyko występowania tętniczych i żylnych zaburzeń zakrzepowych oraz zakrzepowo-zatorowych, np. zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, zakrzepicy żył głębokich czy zatorowości płucnej
• wzrost ciśnienia tętniczego
• zaburzenia gospodarki lipidowej (wzrost poziomu LDL)
• obniżenie libido (hipolibidemia)
• plamienia lub krwawienia międzymiesiączkowe
• zapalenie pochwy
• zwiększenie masy ciała
• zatrzymanie płynów
• ból i obrzęk nóg
• bóle brzucha
• obrzmienie i bolesność piersi
• nudności i wymioty
• migrena
• pogorszenie nastroju, drażliwość
• trądzik

Jak dobrać odpowiednią pigułkę?

Antykoncepcja hormonalna jest ingerencją w naszą naturalną gospodarkę hormonalną, dlatego też tabletki antykoncepcyjne muszą być dobierane przez lekarzy do indywidualnych potrzeb organizmu kobiety. Wybór odpowiedniej antykoncepcji powinien być poprzedzony dokładnym wywiadem lekarskim oraz badaniami obejmującymi: pomiar ciśnienia tętniczego, badanie narządów rodnych, piersi, brzucha a także badanie cytologiczne wymazu z szyjki macicy.

Ze względu na występowanie działań niepożądanych nie każda kobieta może przyjmować hormonalne środki antykoncepcyjne. Preparaty te są przeciwskazane w przypadku:

• zaburzeń krzepliwości krwi
• obecności czynników ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej (np. wada zastawkowa serca, zaburzenia rytmu serca)
• nadciśnienia
• zaburzeń czynności wątroby
• bólów głowy z objawami aury
• podwyższonego stężenia triglicerydów we krwi
• cukrzycy
• depresji
• znacznej otyłości
• palenia papierosów (głównie u kobiet powyżej 35 roku życia)
• długotrwałego unieruchomienia
• niezdiagnozowanych krwawień z dróg rodnych
• ciąży i karmienie piersią
• podejrzenia lub rozpoznania nowotworów zależnych od estrogenów (m.in. piersi, jajników, macicy)

Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych?

Pigułki hormonalne mogą występować w postaci preparatów jedno-, dwu- i trójfazowych oraz tak zwanej „minipigułki”.

Tabletki jednofazowe posiadają stałą ilość hormonów w każdej tabletce. Przyjmowanie ich rozpoczyna się pierwszego dnia krwawienia i kontynuuje przez 21 kolejnych dni o stałej porze. Następnie stosuje się 7-dniową przerwę, w trakcie której występuje krwawienie z odstawienia. Następne opakowanie rozpoczyna się dokładnie po 7-dniowej przerwie, nawet gdyby krwawienie z odstawienia jeszcze nie ustało. W zależności od poziomu hormonów występujących w organizmie, w warunkach fizjologicznych stosuje się różne preparaty: typu gestagennego bądź też estrogennego. Gestagenne (zawierające więcej progestagenu niż estrogenu) są zalecane dla kobiet posiadających wysoki poziom estrogenów, natomiast dla kobiet posiadających wyższy poziom progesteronu tabletki estrogenne.

Tabletki dwufazowe zawierają różną ilość hormonu w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. W obu fazach stosuje się tą samą ilość estrogenu, natomiast w drugiej połowie cyklu zwiększa się ilość progestagenu.

Pigułki trójfazowe najbardziej naśladują naturalny cykl miesięczny kobiety. Posiadają 3 rodzaje tabletek, w których ilość pochodnych estrogenów jest niezmienna bądź też największa w 3 etapie, natomiast ilość progestagenu w każdym z etapów rośnie.

Minipigułka w swoim składzie zawiera jedynie progestagen. Tabletkę taką przyjmuje się nieprzerwanie przez 28 dni cyklu. Jej skuteczność antykoncepcyjna jest znacznie mniejsza niż tabletek dwuskładnikowych, dlatego też jest przeznaczona głównie dla kobiet u których przeciwwskazana jest typowa antykoncepcja hormonalna oraz dla kobiet karmiących.

Co w przypadku pominięcia dawki?

Regularne przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej jest bardzo ważne. Jednak gdy zdarzy się zapomnieć o przyjęciu tabletki należy:

• jeżeli od przyjęcia planowanej dawki nie upłynęło 12 godzin należy jak najszybciej przyjąć pominięta dawkę, a kolejne tabletki przyjmować nadal o stałej porze
• jeżeli od przyjęcia planowanej dawki minęło już 12 godzin lub więcej, należy niezwłocznie przyjąć zapomniana tabletkę, nawet gdyby wymagało to przyjęcia dwóch tabletek jednocześnie, a pozostałe przyjmować jak dawniej o stałej porze – konieczne w tym przypadku jest stosowanie przez kolejne 7 dni dodatkowej antykoncepcji mechanicznej.

Przeczytaj również:
Antykoncepcja w zastrzyku
Plastry antykoncepcyjne
Pierścień dopochwowy
Antykoncepcja „po” stosunku

Autor: Mgr Farmacji Edyta Sulowska