Zmiany wartości ciśnienia tętniczego w kolejnych trymestrach ciąży należą do fizjologii. Przeobrażenia jakim podlega układ krążenia kobiety ciężarnej, powodują nieznaczne obniżenie w pierwszym trymestrze oraz późniejsze niewielkie podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. O nadciśnieniu w ciąży możemy mówić w sytuacji, gdy podczas dwukrotnego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi ciężarnej otrzymano wynik 140/90 mmHg lub wzrost wartości ciśnienia skurczowego o minimum 20 mmHg i rozkurczowego o 15 mmHg w stosunku do wartości sprzed ciąży. Choroba stanowi powikłanie w przypadku 5-20% ciąż.
Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego zaleca 24-godzinny pomiar ciśnienia krwi u kobiet ciężarnych podejrzewanych o nadciśnienie tętnicze. Tak dokładna ocena ma znaczenie rokownicze w stosunku do możliwych powikłań okołoporodowych. Nadciśnienie w ciąży jest chorobą ogólnoustrojową, którą podzielono na kilka typów, ze względu na czas trwania. O pierwotnym (przewlekłym) nadciśnieniu tętniczym mówimy, jeśli schorzenie występowało jeszcze przed okresem ciąży lub gdy zostało zdiagnozowane przed ukończonym 20. tygodniem ciąży. Jest to rodzaj nadciśnienia, które trwa nadal po skończonym połogu. Choroba związana jest zwykle z zaburzeniami pracy nerek, układu krwionośnego lub endokrynologicznego. Ważne jest ustalenie przyczyny nadciśnienia oraz wprowadzenie leczenia jeszcze przed poczęciem. Ciąża u kobiety z nadciśnieniem pierwotnym powinna być zawsze zaplanowana. Poczęcie wiąże się ze zmiana leków hipotensyjnych na nieszkodliwe dla rozwoju płodu.
Nadciśnienie indukowane ciążą (z ang. Pregnancy Induced Hipertension –PIH), jak wskazuje nazwa, to rodzaj nadmiernie podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego, których początek i koniec związany jest z ciążą. Oznacza to, że PIH diagnozowany jest u kobiety po 20. tygodniu ciąży i kończy się po połogu. Gdy problemy z ciśnieniem krwi pojawiają się pod koniec ciąży lub w okresie połogu, to mamy do czynienia z nadciśnieniem późnym (przemijającym). W tym przypadku ciśnienie tętnicze krwi ulega normalizacji w ciągu kilku tygodni, jednak stan ten predysponuje do wystąpienia nadciśnienia tętniczego w przyszłości.
Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego w ciąży:
- pierwsza ciąża lub pierwszy poród
- wiek ciężarnej poniżej 18. roku życia lub powyżej 35. roku życia
- współistniejące schorzenia nerek lub układu krwionośnego
- wystąpienie stanu przedrzucawkowego lub rzucawki u kobiet z najbliższej rodziny (siostry lub matki)
- wielowodzie lub ciąża mnoga (powodują nadmierne rozciągnięcie macicy)
- nadwaga i otyłość (zwłaszcza gdy współwystępuje cukrzyca)
- dieta z nadmierną ilością sodu
Wystąpienie któregokolwiek typu nadciśnienia w ciąży jest szczególnym ryzykiem dla zdrowia matki i płodu. Choroba nie stanowi zagrożenia, o ile została szybko zdiagnozowana i odpowiednio leczona. Płynąca pod zwiększonym ciśnieniem krew nie transportuje w odpowiedni sposób tlenu i substancji odżywczych przez łożysko do płodu. W ten sposób działa niekorzystnie na rozwój dziecka. Do skutków nieleczonego nadciśnienia tętniczego w ciąży zalicza się: zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu (IUGR), ryzyko przedwczesnego oddzielenia się łożyska, wewnątrzmaciczna śmierć płodu, zaburzenia krzepnięcia krwi ciężarnej, niewydolność układu krwionośnego i nerek, rozwinięcie się stanu przedrzucawkowego lub rzucawki. Ryzyko wzrasta jeśli, jako dodatkowe objawy, pojawią się białkomocz (utrata białka z moczem) i obrzęki.
Stan przedrzucawkowy to sytuacja kiedy mimo leczenia ciśnienie krwi nie ulega normalizacji i występuje białkomocz. Częściej towarzyszy kobietom, u których nadciśnienie rozpoznano przed ciążą. Za stan naglący uznaje się wartość ciśnienia powyżej 170/110 mmHg. Zaburzenia widzenia, mdłości, niepokój i bóle głowy stanowią sygnały ostrzegawcze przed zbliżającą się rzucawką. Ta manifestuje się przez uogólnione drgawki i utratę świadomości u ciężarnej. Napad drgawek zakończony jest śpiączką. W tej sytuacji dąży się do jak najszybszego rozwiązania ciąży drogą cięcia cesarskiego. Rzucawka jest stanem charakteryzującym się zwiększoną umieralnością kobiet ciężarnych i płodów.
Kobieta ciężarna, u której wystąpiły epizody podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi lub zdiagnozowano nadciśnienie powinna regularnie wykonywać pomiary, a w przypadku niepokojących wyników kontaktować się z lekarzem lub położną prowadzącą ciążę. Prócz leczenia farmakologicznego zaleca się odpoczynek, dietę o obniżonej zawartości sodu oraz lekką aktywność fizyczną. W niektórych przypadkach konieczna okazać może się hospitalizacja. Lekiem hipotensyjnym pierwszego rzutu w okresie ciąży jest metyldopa. W czasie laktacji leczenie farmakologiczne ustalane jest z lekarzem.