Zespół antyfosfolipidowy (APS, zespół Hughesa) to zaburzenie auotimmunologiczne polegające na zwiększonym stężeniu przeciwciał antyfosfolipidowych we krwi. Przeciwciała te łączą się z fosfolipidami –cząsteczkami tłuszczów budujących błony komórkowe. Prowadzi to do patologicznych zmian w narządach, skutkujących m.im. zakrzepicą lub nieprawidłowym zapłodnieniem. APS zdecydowanie częściej występuje u kobiet. Choroba wiąże się z poronieniami i trudnościami w zajściu w ciążę.
Najczęściej zespół antyfosfolipidowy diagnozuje się u kobiet, które kilkukrotnie utraciły ciążę, z wcześniej niewiadomych przyczyn. W wynikach laboratoryjnych obserwuje się znacznie podwyższone stężenie przeciwciał antyfosfolipidowych w klasach IgG i IgM. Badanie miana przeciwciał wykonuje się dwukrotnie, z 6 tygodniową przerwą. Wstępną diagnozę choroby potwierdzić można gdy uprzednio wystąpił epizod zakrzepicy naczyń krwionośnych lub gdy przeszłość położnicza kobiety była obciążona. Do niepowodzeń położniczych zalicza się poród przedwczesny przed 34 tygodniem ciąży w wywiadzie (związany z stanem przedrzucawkowym lub niewydolnością łożyska), poronienie min. 10 tygodniowej ciąży lub historia przynajmniej trzech poronień samoistnych przed 10 tygodniem ciąży. Ważny jest fakt, że wyżej wymienione niepowodzenia położnicze nie mogą być związane z zaburzeniami hormonalnymi kobiety, wadami chromosomalnymi czy wadami anatomicznymi i nieprawidłowościami morfologicznymi płodów.
Problem z płodnością u kobiet z zespołem antyfosfolipidowym związany jest z nieprawidłową implantacją zarodka lub zakłóconym procesem zapłodnienia. W późniejszej ciąży zwiększone stężenie przeciwciał antyfosfolipidowych predysponuje do zakrzepów zamykających światło naczyń krwionośnych macicy i łożyska. Zadaniem łożyska jest wymiana tlenowa oraz dostarczanie składników odżywczych dla płodu. Nieprawidłowy transport łożyskowy skutkuje zahamowanym rozwojem wewnątrzmacicznym lub nawet obumarciem płodu. W przypadku APS częściej obserwuje się porody przedwczesne, małowodzie, nadciśnienie indukowane ciążą z stanami przedrzucawkowymi i rzucawką, przedwczesne pęknięcia błon płodowych lub przedwczesne oddzielenie łożyska. Zmiany w łożysku prowadzą do poronień nawykowych, czyli minimum trzech epizodów poronień następujących kolejno po sobie.
Ciąża kobiety z APS jest ciążą wysokiego ryzyka. W celu zminimalizowania ryzyka poronienia ciężarną obejmuje się specjalistyczna opieką. W przypadku zespołu antyfosfolipidowego, ciąża zawsze powinna być planowana. Przed poczęciem należy oznaczyć miano przeciwciał. Wraz z ciążą wdrożone zostaje odpowiednie leczenie, polegające na stosowaniu leków przeciwzakrzepowych. Niskie dawki kwasu acetylosalicylowego i heparyny drobnocząsteczkowej nie wykazują działania teratogennego tzn. nie działają szkodliwie na płód, jak w przypadku leków stosowanych przez nieciężarne kobiety z APS.
Potwierdzenie zespołu APS nie wyklucza możliwości posiadania dziecka. Tylko odpowiednia opieka lekarska i właściwe leczenie zwiększą szanse na szczęśliwe zakończenie ciąży. Przebieg choroby jest trudny do przewidzenia, a skutki braku leczenia stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia mamy i dziecka.
