Kochamy słońce. Jednak nie zawsze z wzajemnością. Szczególnie wiosną i wczesnym latem, kiedy stęsknieni po długim okresie zimowym z chęcią wystawiamy się na jego ekspozycję. Jednocześnie często zapominamy o odpowiedniej ochronie skóry. Skutek? Poparzenie słoneczne lub reakcja uczuleniowa. Jak je rozpoznać i im zapobiegać? Odpowiada mgr farmacji Ewa Kłosowska z Apteki Medicover we Wrocławiu.
Istnieje kilka rodzajów reakcji na promieniowanie UV. Nadwrażliwość na ultrafiolet nazywamy fotodermatozą. Nie ma znaczenia czy wystawiamy się na słońce przez krótki czy długi okres czasu. Już najmniejsza dawka promieniowania może wywołać zmiany na skórze. Są to zaczerwienienia, pokrzywka lub bardzo swędząca wysypka – często z bąblami. W dużej dawce słońce może wywołać poważniejsze stany: bielactwo i stałe przebarwienia.
Pierwszy kontakt ze słońcem
Najczęściej spotykana fotodermatoza idiopatyczna pojawia się zwykle podczas pierwszego kontaktu skóry ze słońcem. Może przytrafić się każdemu. Po okresie zimowym organizm nie wytworzył jeszcze odpowiedniej ilości melaniny – barwnika występującego w skórze, który chroni ją przed promieniowaniem. Najczęstsze objawy? Osutki świetlne (zmiany skórne o charakterze rumieniowym, grudkowym i pęcherzykowym) i pokrzywka słoneczna. Głównym winowajcą jest promieniowanie UVA. U osób o bardzo wrażliwej skórze, uczulenie może wywołać nawet słońce przechodzące przez szybę – ten typ promienia nie jest zatrzymywany i przechodzi przez szkło w 70%. Ubranie również nie chroni przed tym typem promieni. Dlatego bardzo ważne jest stosowanie filtrów ochronnych już od pierwszych słonecznych dni, szczególnie u osób o jasnej karnacji.
Słońce kontra leki
Drugi typ fotodermatozy to reakcje fototoksyczne. Musimy na nie uważać stosując leki, zioła oraz kosmetyki. Pod wypływem energii słonecznej cząsteczki chemiczne przekształcają się i uwalniają wolne rodniki powodujące uszkodzenie komórek skóry i ostry stan zapalny. Zwykle reakcje te są ograniczone i występują w miejscu gdzie skóra miała kontakt ze słońcem lub tam, gdzie był nałożony kosmetyk. Mogą one powstać natychmiast po ekspozycji, albo po kilkunastu godzinach. Taka reakcja może się utrwalić. Mówimy wtedy o prawdziwej alergii słonecznej. Organizm traktuje zmienione związki chemiczne jak zagrożenie. Wytwarza więc przeciwciała do ich zwalczania, wskutek czego reakcja uczuleniowa staje się silniejsza i powtarza się. W tym przypadku do powstania pokrzywki i innych objawów niezbędny jest pewien czas inkubacji. Reakcja występuje zwykle w ciągu 24 – 48 godzin od ekspozycji na słońce. Objawy tej alergii mogą się pojawiać w miejscu odległym od zadziałania danego czynnika, np. w miejscach osłoniętych przed słońcem.
Zapoznaj się z ulotką
Aby uchronić się przed wystąpieniem takich alergii musimy zwrócić baczną uwagę na przyjmowane leki i zioła. Do najczęściej fotouczulających preparatów należą: leki hormonalne (antykoncepcja), niektóre antybiotyki (sulfonamidy, tetracykliny, antybiotyki chinolonowe), leki moczopędne, przeciwarytmiczne, przeciwlipidowe (np. fenofibraty), niektóre beta-blokery, leki przeciwdepresyjne oraz przeciwpadaczkowe. Kolejną grupą są dostępne również bez recepty, niesteroidowe leki przeciwzapalne – zarówno te stosowane zewnętrzne, jak i do wewnątrz (ibuprofen, naproksen i ketoprofen). Musimy również uważać na preparaty nakładane na skórę zawierające: pochodne witaminy A (izotretynoiny, retinol), psoraleny używane w leczeniu łuszczycy i dziegcie. Warto zawsze zapytać lekarza lub farmaceutę czy możemy bezpiecznie opalać się stosując dany lek.
Zioła i słońce
Oprócz leków reakcję na słońce mogą wywołać zioła takie jak: dziurawiec (stosowany w depresji) czy arcydzięgiel. Fotoalergizujące są równie często składniki wykorzystywane w kosmetykach: alkohol, środki przeciwbakteryjne, olejki eteryczne i substancje zapachowe (piżmo, olejki lawendowy, cedrowy, waniliowy, sandałowy, bergamotowy), lanolina (składnik wielu kremów), retinol oraz kwasy hydroksylowe (AHA, BHA). Osoby o wrażliwej skórze mogą uczulać również kosmetyki przeciwsłoneczne z filtrami chemicznymi – powinny wtedy wybrać kosmetyki z filtrami fizycznymi czyli mineralnymi, zawierającymi tlenki cynku i tytanu.
Alergia na słońce – zawsze pod ochroną
Aby uchronić się przed wystąpieniem alergii słonecznej musimy pamiętać o stosowaniu na co dzień filtrów z wysokim faktorem, przewiewnych strojów i nakryć głowy. Równie ważne jest zminimalizowanie użycia kosmetyków na odsłoniętej skórze. Jeśli tęsknimy za makijażem możemy wykorzystać kremy z filtrem w formie fluidu lub kompaktu, które zastąpią podkład. Natomiast w trakcie stosowania leków upewnijmy się, że są bezpieczne, zanim zaczniemy korzystać ze słońca i zawsze stosujmy preparaty ochronne z najwyższym filtrem.